Κάπνισμα: μια σύγχρονη μάστιγα
Το κάπνισμα ίσως είναι σήμερα η μοναδική «πάθηση» με τόσο σημαντικές συνέπειες τόσο για τον ίδιο τον καπνιστή όσο και για το κοινωνικό σύνολο με τις ανεξέλεγκτες διαστάσεις που έχει λάβει.
Έχει υπολογιστεί ότι το κάπνισμα σήμερα σκοτώνει 4-6 εκατ. ανθρώπους το χρόνο παγκοσμίως, δηλαδή έναν συνάνθρωπό μας κάθε 8-10 δευτερόλεπτα, ενώ το 2030 υπολογίζεται ότι οι θάνατοι θα αυξηθούν στα 10 εκατομμύρια.
Αναφέρθηκε αρχικά ως «πάθηση» μια και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) τη θεωρεί πλέον ως νόσο, ενώ ο καπνιστής θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ασθενής.
Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από 4.000 ουσίες μεταξύ των οποίων τη κυριότερη και πιο πολυσυζητημένη θέση κατέχει η νικοτίνη ενώ οι 60 περίπου είναι καρκινογόνες. Η νικοτίνη είναι μια εθιστική ουσία όσο η ηρωίνη και η κοκαΐνη.
Οι βλαπτικοί μηχανισμοί του καπνίσματος είναι πάρα πολλοί κυρίως μέσω της επίδρασής του σε κυτταρικό επίπεδο και της μετάλλαξης γονιδίων, της αύξησης της καρδιακής συχνότητας, της αρτηριακής πίεσης, της μείωσης παροχής οξυγόνο στο μυοκάρδιο, των θρομβώσεων που προκαλεί κ.α.
Η εξάρτηση και η δυσκολία διακοπής του καπνίσματος είναι πολύ μεγάλη. Έχει βρεθεί ότι το 50% των εγχειρισθέντων για καρκίνο του πνεύμονα, το 30% αυτών με έμφραγμα του μυοκαρδίου και το 40% αυτών με λαρυγγεκτομή, ξαναρχίζει το κάπνισμα, ενώ μόνο το 3-5% καταφέρνει από μόνο του να το διακόψει.
Οι ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα είναι πάρα πολλές και καλύπτουν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού:
| Απώλεια μαλλιών (εξασθένιση ανοσολογικού συστήματος) | Καταρράκτης (40% συχνότερος) | Ρυτίδωση δέρματος | Μείωση ακοής (συχνότερα ωτίτιδες) |
| Επιθηλιακά καρκινώματα (2 φορές συχνότερα) | Παθήσεις στοματικής κοιλότητας (π.χ. λευκοπλακία, καρκίνος στόματος κ.α.) | Αναπνευστικό σύστημα (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια που αποτελεί την τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, πρόκληση και παροξύνσεις βρογχικού άσθματος) | Καρκίνος του πνεύμονα (10 φορές μεγαλύτερος, το 25% των καπνιστών θα αναπτύξει καρκίνο) |
| Ενδείξεις για αύξηση του καρκίνου του μαστού | Καρδιαγγειακό σύστημα (αύξηση εμφραγμάτων, λιπιδίων του αίματος, αθηρωματικών πλακών των αγγείων, αρτηριακής πίεσης, αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων) | Κοιλιακά όργανα (αύξηση έλκους στομάχου, δωδεκαδακτύλου, νόσου του Crohn, καρκίνου παγκρέατος, καρκίνου τραχήλου μήτρας) | Ψωρίαση (2-3 φορές συχνότερα) |
| Αποφρακτική αρτηριοπάθεια κάτω άκρων (γάγγραινα, ακρωτηριασμός άκρου) | Αύξηση σακχαρώδους διαβήτη | Αύξηση οστεοπόρωσης (αυξημένος κίνδυνος για κατάγματα ισχίου) | Κύηση (προωρότητα, αυξημένες αποβολές, περιγεννητικά προβλήματα, καθυστέρηση ενδομήτριας ανάπτυξης του εμβρύου, αυξημένος κίνδυνος αιφνιδίου θανάτου στη βρεφική ηλικία). |
Όπως διαπιστώνουμε οι παθήσεις που προκαλούνται από το κάπνισμα είναι πάρα πολλές, ενώ οι θάνατοι από αυτό ισοδυναμούν με το σύνολο των θανάτων που προκαλούνται από τις παρακάτω καταστάσεις μαζί: AIDS, αλκοόλ, ναρκωτικά, τροχαία, αυτοκτονίες, φόνοι, φυσικές καταστροφές.
Αυτό, όμως που είναι το πιο ανησυχητικό είναι η τεράστια αύξηση του ποσοστού των καπνιστών στις μικρές ηλικίες. Ένας στους δύο εφήβους που συνεχίζει το κάπνισμα θα καταλήξει εξαιτίας του χάνοντας 20-25 χρόνια από τη ζωή του.
Η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στο κάπνισμα στην Ευρώπη. Το 43% των ενηλίκων και το 10% των παιδιών καπνίζουν με μέση ηλικία έναρξης τα 13,5 χρόνια. Στη χώρα μας συμβαίνουν 15.000 θάνατοι ετησίως λόγω νοσημάτων για τα οποία ευθύνεται το κάπνισμα, ενώ 4.000 άνθρωποι καταλήγουν ετησίως από καρκίνο του πνεύμονα.
Και αν θεωρεί κάποιος δικαίωμά του να καπνίζει, σε καμία περίπτωση δεν είναι υποχρέωση των άλλων να εισπνέουν τον καπνό του. Μιλάμε φυσικά για το παθητικό κάπνισμα και τις συνέπειές του. Συνέπειες που αφορούν κυρίως τα μικρά παιδιά. Στην Αμερική το παθητικό κάπνισμα υπολογίζεται ως η 3η αιτία θανάτου σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών.
Έχοντας αυτά υπόψη θα πρέπει όλοι οι καπνιστές να κάνουν την προσπάθειά τους να κερδίσουν περισσότερα χρόνια ζωής αλλά και πιο ποιοτικά. Αυτή την προσπάθεια σήμερα τη στηρίζουν οργανωμένα κέντρα διακοπής καπνίσματος, ενώ έχει κυκλοφορήσει και στην Ελλάδα το πρώτο χάπι με στοχευμένη δράση στους ειδικούς υποδοχείς του εγκεφάλου με πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας και χωρίς σημαντικές παρενέργειες. Καλόν θα είναι πάντα η όλη προσπάθεια να γίνεται υπό την επίβλεψη του ειδικού ιατρού για καλύτερα και ασφαλέστερα αποτελέσματα.
Από την άλλη πλευρά, η πολιτεία θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της και με μια σειρά νομικών μέτρων να οριοθετήσει την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά των μεγάλων καπνοβιομηχανιών προς όφελος όλων των πολιτών της και κυρίως των μικρών παιδιών. Ας αναλογιστούν, λοιπόν, όλοι οι καπνιστές και ας επιλέξουν την ποιότητα ζωής που θέλουν, γιατί αυτή πραγματικά εξαρτάται από τους ιδίους.