Κλιμακτήριος και εμμηνόπαυση
Γράφει ο Αϊνατζόγλου Κωνσταντίνος, Γυναικολόγος – Μαιευτήρας συνεργάτης του doctoranytime.gr
Κλιμακτήριος είναι το διάστημα στο οποίο η γυναίκα μεταπίπτει από την αναπαραγωγική στη μη αναπαραγωγική δραστηριότητα, ενώ η εμμηνόπαυση ξεκινάει από τη στιγμή της τελευταίας περιόδου που εμφανίζεται στο τέλος της κλιμακτηρίου.
Η μετάβαση από το φυσιολογικό κύκλο της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας στην εμμηνόπαυση, όπου έχουμε οριστική αμηνόρροια, συνοδεύεται από μια φάση ανωμαλιών του κύκλου που περιλαμβάνει ακόμα και μητρορραγίες, λόγω ανώμαλης ωρίμανσης των ωοθυλακίων και κατ’ επέκταση μειωμένης έκκρισης οιστρογόνων και προγεστερόνης, ή λόγω συνεχούς και παρατεταμένης δράσης των οιστρογόνων στο ενδομήτριο, χωρίς την κυκλική επίδραση της προγεστερόνης.
Ηλικιακά, η φυσιολογική εμμηνόπαυση εμφανίζεται σε ηλικία 50 ετών. Αν προκύψει πριν από την ηλικία των 40 ετών, χαρακτηρίζεται ως πρόωρη εμμηνόπαυση. Τεχνητή εμμηνόπαυση χαρακτηρίζεται η διακοπή της λειτουργίας των ωοθηκών, μετά από χειρουργική αφαίρεσή τους ή από υποβολή τους σε ακτινοβολία για θεραπευτικούς σκοπούς.
Οι ορμονικές μεταβολές είναι:
- Αύξηση των γονοδοτροπινών FSH και LH, λόγω ελάττωσης των οιστρογόνων και ειδικά της οιστραδιόλης
- Αύξηση της τεστοστερόνης που προκαλεί υπερτρίχωση και αρρενοποίηση στις ηλικιωμένες γυναίκες
- Ελάττωση της ανδροστενδιόνης, που σημαίνει απουσία ωοθηκικής δραστηριότητος
Η ελάττωση της στάθμης των οιστρογόνων έχει ως συνέπεια:
- Γεννητικό σύστημα: βαθμιαία ελάττωση της ποσότητας του αίματος και μείωση της διάρκειας της περιόδου
- Κόλπος: ατροφία επιθηλίου, που λεπταίνει και αιμορραγεί εύκολα από μικροτραυματισμούς
- Τράχηλος: ατροφία και ελάττωση της τραχηλικής βλέννας
- Μήτρα: ατροφία που αφορά και στο μυομήτριο και στο ενδομήτριο και χαλάρωση μήτρας που μπορεί να καταλήξει σε πρόπτωση
- Σάλπιγγες και ωοθήκες: ατροφία
- Ουροποιητικό: ατροφία ουροδόχου κύστεως και ενίοτε ακράτεια ούρων
- Μαστοί: ατροφία και σμίκρυνση του όγκου τους
- Αγγειοκινητικές διαταραχές: εξάψεις που συνήθως διαρκούν ένα έτος, πονοκέφαλος, περιοδικό αίσθημα ζέστης και εφίδρωσης
- Οστεοπόρωση: λόγω πτώσης της ποσότητας του οστίτη ιστού και της ελάττωσης της μάζας των οστών, που είναι πιο έντονη τα 3-4 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Συνέπεια της οστεοπόρωσης είναι τα αυτόματα κατάγματα των οστών. Κυρίαρχο ρόλο στην εμφάνισή της παίζει η ελάττωση των οιστρογόνων
- Καρδιαγγειακό σύστημα: αύξηση της εμφάνισης της στεφανιαίας νόσου, που σχετίζεται μάλλον με την αύξηση της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων
- Δέρμα και τρίχες: το δέρμα λεπταίνει και εμφανίζονται ρυτίδες λόγω αφυδάτωσης αι κακής αγγείωσης του δέρματος, εξαιτίας ελάττωσης των οιστρογόνων, ενώ παράλληλα μειώνονται οι τρίχες της μασχάλης και του εφηβαίου
- Ψυχολογικές μεταβολές: εξάψεις, πονοκέφαλος, άγχος και συγκινησιακές μεταβολές που οφείλονται στην ελάττωση των οιστρογόνων
- Αύξηση ενδογενών οιστρογόνων: τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν οφείλονται σε έλλειψη οιστρογόνων.
Αντιθέτως, σε μερικές γυναίκες, λόγω αύξησης των ενδογενών οιστρογόνων τους στην κλιμακτήριο εμφανίζονται μητρορραγίες, αύξηση ινομυωμάτων, μαστωδυνίες. Η κατάσταση αυτή είναι επικίνδυνη, γιατί η αύξηση των ενδογενών οιστρογόνων δε συνοδεύεται από την κυκλική ευεργετική επίδραση της προγεστερόνης που υπάρχει στην αναπαραγωγική ηλικία της γυναίκας, με αποτέλεσμα να προκληθούν αλλοιώσεις, οι οποίες οδηγούν πολλές φορές σε κακοήθεια.
Η θεραπεία των συμπτωμάτων της κλιμακτηρίου γίνεται με τη χορήγηση οιστρογονικών σκευασμάτων, εφόσον δεν υπάρχει αντένδειξη, ενίοτε ελαφρών ηρεμιστικών και υπνωτικών. Θεραπεία εκλογής είναι η διαδοχική χορήγηση οιστρογόνων και προγεστερόνης.