Επαναληπτικός Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός: Η θεραπεία για την κατάθλιψη

κατάθλιψη

κατάθλιψη

Γράφει ο Δευτεραίος Σπυρίδων, Νευρολόγος συνεργάτης του doctoranytime.gr

Η κατάθλιψη είναι είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στην Ευρώπη κάθε έτος ο αριθμός των νέων ασθενών που πάσχουν από κατάθλιψη φτάνει στο 7% του γενικού πληθυσμού, ενώ αν συνυπολογισθούν και οι αγχώδεις διαταραχές το μέγεθος ανέρχεται στο 27%. Σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες, εξάλλου, ο αριθμός των ασθενών που πάσχουν από φαρμακοανθεκτική κατάθλιψη, που δεν έχουν, δηλαδή, βελτιωθεί αρκετά ενώ εχούν ήδη δοκιμάσει δύο διαφορετικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα, ανέρχεται στο 2% του γενικού πληθυσμού. Ανάγοντας τα ποσοστά αυτά στον πληθυσμό της Ελλάδας, 11.280.000 σύμφωνα με την απογραφή του 2011, κάθε χρόνο εμφανίζονται 789.000 νέοι ασθενείς με κατάθλιψη, 225.000 νέοι ασθενείς με ανθεκτική κατάθλιψη και 3.045.000 νέοι ασθενείς με αγχώδεις διαταραχές.

Ως σήμερα η κυριότερη εναλλακτική επιλογή για τη θεραπεία της φαρμακοανθεκτικής κατάθλιψης ήταν η ηλεκτροσπαρμοθεραπεία (ECT), ευρέως γνωστή και ως «ηλεκτροσόκ». Παρόλο που πρόκειται για μια αποτελεσματική και σχετικά ασφαλή μέθοδο, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία απαιτεί συνήθως νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική, ενώ περιλαμβάνει 6-12 συνεδρίες, σε κάθε μία από τις οποίες ο θεραπευόμενος λαμβάνει γενική αναισθησία. Κύρια ανεπιθύμητη ενέργειά της είναι η ανάδρομη αμνησία, αμνησία δηλαδή των γεγονότων έως και τη στιγμή της θεραπείας. Επιπλέον μπορεί να εμφανισθεί διαταραχή της προσοχής και της συγκέντρωσης, σύγχυση, ναυτία, κεφαλαλγία και τάση προς έμετο. Αξίζει, εξάλλου, να σημειωθεί ότι η γενική αναισθησία συνοδεύεται από ένα ρίσκο θανάτου της τάξης του 0.01%.

Τα προβλήματα αυτά ξεπερνά ο επαναληπτικός Διακρανιακός Μαγνητικός ερεθισμός, γνωστός και ως repetitive Transcranial Magnetic Stimulation ή rTMS. Πρόκειται για την πλέον σύγχρονη μέθοδο αντιμετώπισης της ανθεκτικής κατάθλιψης, που έχει λάβει την έγκριση του Αμερικανικού Οργανισμού Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) και του Ευρωπαϊκου Οργανισμού Φαρμάκων (EMA).

Πού γίνεται;

Στο ιατρείο. Δεν απαιτείται νοσηλεία σε κλινική.

Πώς γίνεται;

Κατά τη θεραπεία με rTMS, ο θεραπευόμενος βρίσκεται άνετα ξαπλωμένος στο κρεβάτι του ιατρείου. Δε λαμβάνει αναισθησία ή οποιοδήποτε άλλο φάρμακο. Ένα ηλεκτρομαγνητικό πηνίο τοποθετείται σε επαφή με το κρανίο, σε σημείο που επιλέγει ο γιατρός κατά την πρώτη συνεδρία, όπως φαίνεται στην εικόνα που ακολουθεί. Το πηνίο παραμένει στο ίδιο σημείο καθ’όλη τη διάρκεια της θεραπευτικής συνεδρίας.

Η θεραπεία αποτελείται από ένα σύνολο ηλεκτρομαγνητικών παλμών χαμηλής έντασης και συγκεκριμένης συχνότητας, που δημιουργούνται από το πηνίο και ενεργοποιούν τα κατάλληλα κέντρα του εγκεφάλου, ώστε να αντιμετωπισθούν τα αρνητικά συναισθήματα και η κακή διάθεση, και να ενεργοποιηθούν τα θετικά συναισθήματα.

Πόσο Διαρκεί;

Η πρώτη συνεδρία, κατά την οποία καθορίζονται οι παράμετροι της θεραπείας, διαρκεί περίπου μία ώρα. Κάθε επόμενη συνεδρία διαρκεί περίπου μισή ώρα.

Οι συνεδρίες γίνονται καθημερινά, τις εργασίμες ημέρες της εβδομάδος. Συνήθως απαιτούνται 15-30 συνεδρίες έως ώτου επιτευχθεί το επιθυμητό κλινικό αποτέλεσμα, επομένως η συνολική διάρκεια της θεραπείας είναι τρεις έως έξι εβδομάδες.

Είναι επώδυνο;

Κάθε ηλεκτρομαγνητικός παλμός δίνει την αίσθηση μίας πολύ ελαφράς και μικρής διάρκειας ηλεκτρικής εκκένωσης, που γίνεται αισθητή στο δέρμα του κρανίου. Μετά τους πρώτους λίγους παλμούς, οπότε ο θεραπευόμενος συνηθίζει τη διαδικασία και αισθάνεται άνετα, συνήθως δεν υπάρχει καμμία δυσφορία.

Είναι αποτελεσματικό;

Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες μετα-αναλύσεις, από τους ασθενείς με ανθεκτική κατάθλιψη που βρίσκονταν ήδη υπό αντικαταθλιπτική αγωγή, χωρίς ικανοποιητικά αποτελέσματα, και οι οποίοι έλαβαν επιπλέον θεραπεία με rTMS, 35-40% πέτυχαν πλήρη ύφεση. Επιπλέον το θεραπευτικό αποτέλεσμα του rTMS εχει αντίστοιχη διάρκεια με αυτό άλλων παρεμβάσεων, όπως της ηλεκτροσπασμοθεραπείας, αφού περίπου 60% των ασθενών που επέτυχαν ύφεση αρχικά, συνέχισαν να βρίσκονται σε ύφεση τρεις μήνες μετά το τέλος των συνεδριών rTMS.

Το μέγεθος του θεραπευτικού αποτελέσματος του rTMS είναι συγκρίσιμο ή μεγαλύτερο από αυτό των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, ενώ ο συνδυασμός των δύο μεθόδων οδηγεί σε ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση ενός οξεός καταθλιπτικού επεισοδίου.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η σύγκριση του rTMS με την ηλεκτροσπασμοθεραπεία, καθώς οι δύο μέθοδοι βασίζονται σε παρόμοιες φυσικές αρχές (δηλ. στη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος για τη μεταβολή της λειτουργικότητας του εγκεφαλικού φλοιού), ενώ η τελευταία θεωρείται ευρέως ως το πλέον αποτελεσματικό μέσο για την αντιμετώπιση της ανθεκτικής κατάθλιψης. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η πιθανότητα βελτίωσης των συμπτωμάτων με rTMS είναι 50% ενώ με ECT 65%, η δε πιθανότητα πλήρους ύφεσης ήταν αντιστοίχως 34% και 53%. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του ECT οφείλεται σε μία συγκεκριμένη υποκατηγορία καταθλιπτικών ασθενών, εκείνων με ψυχωτικά συμπτώματα, ενώ σε ασθενείς χωρίς ψυχωτικά συμπτώματα η αποτελεσματικότητα των δύο μεθόδων ήταν ίδια.

Η παρόμοια αποτελεσματικότητα του rTMS με το ECT σε ασθενείς χωρίς ψυχωτικά συμπτώματα, σε συνδυασμό με το καλύτερο προφίλ και την σημαντικά μεγαλύτερη άνεση των θεραπευομένων κατά τη διάρκεια των συνεδριών, καθιστούν το rTMS μία εξαιρετική επιλογή για την αντιμετώπιση της ανθεκτικής κατάθλιψης.

Υπάρχουν ανεπιθύμητες ενέργειες;

Στους περισσότερους θεραπευόμενους δεν υπάρχουν ανεπιθύμητες ενέργειες. Όταν εμφανίζονται, είναι ήπιες και παροδικές: κεφαλαλγία (που ανταποκρίνεται καλά στα απλά παυσίπονα) και παροδικά βουίσματα στα αυτιά (λόγω του ήχου που δημιουργεί το πηνίο). Τα βουίσματα αποφεύγονται όταν τοποθετούνται ωτοασπίδες κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αν και σύμφωνα με την εμπειρία μας οι περισσότεροι ασθενείς δεν τις χρειάζονται.

Μία ιδιαίτερα σπάνια, ενδεχόμενη ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η πρόκληση επιληπτικής κρίσης. Η συχνότητα των κρίσεων αυτών είναι πολύ χαμηλή (< 0.01%), είναι δε μεμονωμένες, δηλαδή εμφανίζεται μόνο μία κρίση κατά τη διάρκεια της θεραπείας η οποία δεν επαναλαμβάνεται. Η συχνότητα αυτή είναι μικρότερη από τη συχνότητα της επιληψίας στον γενικό πληθυσμό (0.07-0.09%). Ως σήμερα δεν έχει προκληθεί ποτέ μόνιμη επιληψία από τη θεραπεία με rTMS διεθνώς. Αξίζει, εξάλλου, να σημειωθεί ότι οι επιληπτικές κρίσεις εμφανίστηκαν στις αρχικές κλινικές μελέτες, όπου χρησιμοποιούσαν παλαιότερα πρωτόκολλα. Τα νεότερα πρωτόκολλα έχει δειχθεί ότι, αντίθετα, προστατεύουν από την εμφάνιση επιληψίας.

Υπάρχουν άλλες εφαρμογές του επαναληπτικού Διακρανιακού Μαγνητικού Ερεθισμού;

Στην παρούσα φάση η θεραπεία με rTMS έχει λάβει την έγκριση του Αμερικανικού Οργανισμού Φαρμάκων και Τροφίμων και του Ευρωπαϊκου Οργανισμού Φαρμάκων για τη θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης. Ωστόσο, έχει δοκιμαστεί ερευνητικά με επιτυχία σε πολλές άλλες νευρολογικές και ψυχιατρικές παθήσεις, μεταξύ των οποίων οι ακόλουθες:

  • Ακουστικές ψευδαισθήσεις που δεν περνούν με τη φαρμακευτική αγωγή (σε πάσχοντες από ψυχωτικές διαταραχές/σχιζοφρένεια)
  • Εμβοές (βουίσματα στα αυτιά)
  • Επιληψία
  • Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Σε βοήθησε αυτό το άρθρο;

Αυτή η σελίδα δεν παρέχει ιατρικές συμβουλές. Δες περισσότερα.