Βελονισμός: Μια σπουδαία θεραπευτική λύση

Ολοένα και περισσότερες παθήσεις προστίθενται στη λίστα των ενδείξεων του βελονισμού, που γίνεται αποδεκτός ως θεραπευτική λύση από πολλά συστήµατα υγείας, ανά την Ευρώπη και τον κόσµο. Η πιο σηµαντική του εφαρµογή ωστόσο, σχετίζεται µε την αντιµετώπιση του πόνου.

Από το 1976, η Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας περιλαµβάνει το βελονισµό στις ιατρικές θεραπείες και µάλιστα συντάσσει κατάλογο ασθενειών που µπορεί να θεραπεύσει. Πρόσφατα, ο Αµερικανικός Οργανισµός Ελέγχου Τροφίµων και Φαρµάκων (FDA), αφού εξέτασε ελεγχόµενες κλινικές µελέτες σχετικές µε το βελονισµό, κατέληξε στο συµπέρασµα ότι είναι αποτελεσµατικός για την αντιµετώπιση του χρόνιου πόνου, του εµετού, της ηµιπληγίας, των παθήσεων του αναπνευστικού συστήµατος και του εθισµού σε ουσίες.

Πού οφείλει ο βελονισµός τη σηµαντική διάδοση του;

Στο γεγονός ότι συµβάλλει, εδώ και 4.000 χρόνια, αποτελεσµατικά στην αντιµετώπιση του πόνου, έχοντας τη µοναδικότητα µιας µεθόδου δοκιµασµένης από το χρόνο, χωρίς επιπλοκές. Στον αντίποδα, κάθε χρόνο, αποσύρονται από την κυκλοφορία χιλιάδες φάρµακα, γιατί εµφανίζουν ανεπιθύµητες ενέργειες που τα καθιστούν επικίνδυνα. Η µέθοδος θεραπείας µε βελονισµό δεν αποκλείει, ωστόσο, και τη συνδυαστική χρήση φαρµάκων. Με τη συνέργεια βελονισµού και φαρµάκων, ο ασθενής βρίσκει επιπρόσθετη βοήθεια στην αντιµετώπιση του προβλήµατός του, προσθέτει ο ίδιος.

Σήµερα, είναι πλέον διαθέσιµες δεκάδες µελέτες σχετικά µε την αποτελεσµατικότητα του βελονισµού στην αντιµετώπιση των κεφαλαλγιών, των ηµικρανιών και των πόνων στη ράχη. Σε κεφαλαλγίες και σε ηµικρανίες, η υποκειµενική βελτίωση µε τον βελονισµό είναι 55%- 87%. H θεραπεία συνιστά µια ιδιαίτερα αποτελεσµατική λύση και στην αντιµετώπιση του χρόνιου πόνου, καθώς έχει αποδεχθεί ότι βοηθά το 55%- 85% των ασθενών, πολύ περισσότερο από την εφαρµογή του placebo. Πολλά «ιατρεία πόνου», στην Ελλάδα (π.χ. νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ) και στο εξωτερικό, χρησιµοποιούν βελονισµό ή ηλεκτροβελονισµό στην αντιµετώπιση του οξέος και χρόνιου πόνου.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι µια αναζήτηση στην ιατρική βάση δεδοµένων Medline µε τη λέξη βελονισµός, «επιστρέφει» περισσότερες από 10.500 δηµοσιευµένες εργασίες για τη συγκεκριµένη θεραπεία. Από αυτές, οι 1.316 προέρχονται από την Κίνα. Αυτό δείχνει, αφενός την ευρεία πλέον αποδοχή του βελονισµού από την παγκόσµια ιατρική κοινότητα, αλλά και το µεγάλο µερίδιο των Κινέζων επιστηµόνων σε εργασίες που θεµελιώνουν την αποτελεσµατικότητά του.

«Μαγεία» ή θεραπεία;

Η εφαρµογή του βελονισµού ξεκίνησε πριν 4.000 χρόνια στη Κίνα. Στη Δύση, άρχισε να διαδίδεται πριν από περίπου 160 χρόνια και στην Ελλάδα, µόλις πριν από 25 χρόνια. Όταν έκανε τα πρώτα του βήµατα στη Δύση, ο βελονισµός αντιµετωπίσθηκε µε δυσπιστία, ως µία «µαγική» µέθοδος θεραπείας. Ο λόγος ήταν η ίδια η φιλοσοφία της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής, που είναι εντελώς διαφορετική από τη δυτική, ορθολογιστική, ιατρική σκέψη.

Πώς άλλαξε η στάση της δυτικής Ιατρικής απέναντι στον βελονισµό; Η πρόοδος της φυσιολογίας και η ανάπτυξη νέων τεχνικών απεικόνισης έχουν επιτρέψει την κατανόηση και ερµηνεία των µηχανισµών δράσης του βελονισµού. Η έρευνα µάλιστα, µε στόχο την πλήρη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας και της θεραπευτικής δράσης του βελονισµού, συνεχίζεται µε αµείωτο ενδιαφέρον. Έτσι, σήµερα, το 64% των ιατρικών σχολών των ΗΠΑ περιλαµβάνουν το βελονισµό στο πρόγραµµα εκπαίδευσης των φοιτητών Ιατρικής, ενώ στις ιατρικές σχολές της Κίνας, διδάσκεται η τοπογραφία των σηµείων βελονισµού, στο µάθηµα της ανατοµίας.

Ακόµη και σήµερα ωστόσο, «Δύση» και «Ανατολή» δεν έχουν πλήρως …συµφιλιωθεί. Ο παραδοσιακός βελονισµός στηρίζεται στη θεωρία της «ενεργειακής ροής» του σώµατος. Βάσει αυτής της θεωρίας, µε τη διείσδυση βελόνων σε συγκεκριµένα σηµεία του σώµατος (που ονοµάζονται µεσηµβρινοί), ξεµπλοκάρεται το «τσι» και η ισορροπηµένη ροή της ζωτικής ενέργειας εξασφαλίζει την υγεία στον άνθρωπο. Οι ιατροί βελονιστές, αντίθετα, ενώ ακολουθούν τα βασικά σηµεία του παραδοσιακού βελονισµού, δεν ασπάζονται τη θεωρία των τσι. Θεωρούν πως η εισαγωγή των βελόνων στα συγκεκριµένα σηµεία, επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστηµα και στα κανάλια µετάδοσης του πόνου. Η θεωρία επιβεβαιώθηκε πρόσφατα, µε µελέτες που συµπεριέλαβαν µαγνητικές τοµογραφίες του εγκεφάλου. Σ’ αυτές, φάνηκε καθαρά ότι η εισαγωγή των βελονών, ενεργοποιεί µια περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται µε την παραγωγή των φυσικών οπιοειδών του οργανισµού που δρουν ως παυσίπονα.

Οικονοµικά αποδοτική λύση

Εκτός από αποτελεσµατική, η λύση του βελονισµού συνιστά πολλές φορές και την πλέον οικονοµική επιλογή. Αρκεί να αναλογιστούµε ότι η θεραπεία του χρόνιου πόνου κοστίζει πάρα πολλά χρήµατα στον ασθενή, ο οποίος µπορεί να ταλαιπωρείται για χρόνια, µε αµφίβολα αποτελέσµατα. Δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι, στην Ελλάδα το κόστος θεραπείας είναι πολύ µεγαλύτερο σε σχέση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς η Ελλάδα κατατάσσεται στις πιο ακριβές χώρες, όσον αφορά στο χώρο του φαρµάκου. Το πιο σηµαντικό όµως είναι ότι µε το βελονισµό, µπορεί να έχουµε µόνιµα αποτελέσµατα εξαφάνισης του πόνου ή τουλάχιστον σηµαντική βελτίωση αυτού.

Την οικονοµική αποδοτικότητα του βελονισµού έχει αναγνωρίσει και το Εθνικό Σύστηµα Υγείας της Βρετανίας (NHS), για την αντιµετώπιση των ασθενών που υποφέρουν από πόνους στη µέση. Πρόσφατη έκθεση του Εθνικού Ινστιτούτου για την Κλινική Αριστεία (NICE) αναφέρει πως ο βελονισµός δεν συνιστά απλώς την πιο αποτελεσµατική θεραπεία για αυτούς τους ασθενείς, αλλά κοστίζει και λιγότερο.

Σε ποιες παθήσεις χρησιµοποιείται;

O βελονισµός πραγµατοποιείται µε την τοποθέτηση βελόνων σε όλη την επιφάνεια του κορµού και του κρανίου, σε πολύ συγκεκριµένα σηµεία και χρησιµοποιείται στις παρακάτω κυρίως ενδείξεις:

• σε πόνους: πονοκεφάλους, ηµικρανίες, ισχιαλγίες, οσφυαλγίες, πόνους από σπονδυλοαρθρίτιδες, πόνους στις αρθρώσεις, νευραλγίες του τριδύµου, πόνους ρευµατικής οστεοαρθρίτιδας, πόνους από αυχενικό σύνδροµο, πόνους κατά την περίοδο, κράµπες, πλευροδυνίες
• σε ψυχοσωµατικές παθήσεις: γαστρίτιδες, έλκη στοµάχου, κολίτιδες, άσθµα, αϋπνίες, δυσκοιλιότητα, καταστάσεις άγχους, σεξουαλικές διαταραχές, αλλεργία, αλλεργικό συνάχι, υπέρταση.
• στην αντιµετώπιση της παχυσαρκίας
• σε διάφορες άλλες παθήσεις: παραλύσεις και παρέσεις άνω και κάτω άκρων µετά από ηµιπληγία, παρέσεις του προσωπικού, ιλίγγους, δερµατικές παθήσεις (ακµή, έκζεµα), διαταραχές αιµάτωσης άκρων, εµβοές ώτων
  • στην παιδιατρική: σε περιπτώσεις νυκτουρίας και φόβου στο σκοτάδι των παιδιών κ.ά.

Κι αν κάποιος πάσχει από… βελονοφοβία;

Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις τέτοιων ανθρώπων, που ο φόβος τους διαρκεί µερικά λεπτά, ίσως δευτερόλεπτα. Όταν κάποιος έχει ένα σοβαρό πρόβληµα, µερικές βελόνες δεν είναι ικανές να τον σταµατήσουν να κάνει τη θεραπεία του. Άλλωστε, ελάχιστοι ασθενείς αναφέρουν πόνο, συνήθως στην πρώτη συνεδρία, λόγω του φόβου που αισθάνονται στη θέα της βελόνας περισσότερο, παρά λόγω του πραγµατικού τσιµπήµατος, που είναι ανεπαίσθητο. Οι βελόνες είναι λεπτές σαν τρίχες, αποστειρωµένες και µιας χρήσεως, ενώ η εφαρµογή τους είναι αναίµακτη κι ανώδυνη.

Η ιστορία χάνεται στα βάθη των αιώνων….

Από τον 3ο αιώνα π.Χ, στην Κίνα, ο βελονισµός αποτελεί µια από τις ακολουθούµενες ιατρικές πρακτικές. Αυτό αποδεικνύεται από το βιβλίο Nei King, το παλαιότερο κινεζικό ιατρικό βιβλίο, που εκδόθηκε τότε, αλλά η αρχική του σύνταξη θεωρείται ότι άρχισε 15 αιώνες πριν.

Ο βελονισµός αναγνωρίστηκε από ιατρικά κέντρα της Δύσης πριν από έναν αιώνα. Για παράδειγµα, η έκδοση της κλασικής Ανατοµίας του Gray, το 1901, αναφέρει ότι στο ισχιακό νεύρο έγινε βελονισµός για ανακούφιση από την ισχιαλγία. Το 1892, ο Sir William Osler στο Principles and Practice of Medicine, συνιστούσε το βελονισµό για την ισχιαλγία και την οσφυαλγία. Μετά το θάνατο του Osler, οι επιµελητές της έκδοσης αφαίρεσαν τα περί βελονισµού από τις επανεκδόσεις του συγγράµµατός του.

Αλλά και στην ίδια την Κίνα, ο βελονισµός τέθηκε υπό διωγµό από το 1949, στο πλαίσιο εκµοντερνισµού που ήθελε να εφαρµόσει το καθεστώς. Υπήρξαν όµως έντονες αντιδράσεις και, τελικώς, αφού η παραδοσιακή κινεζική ιατρική απέδειξε την αποτελεσµατικότητά της σε πολλές παθήσεις, αναγνωρίστηκε ως ισότιµη στην Κίνα, διδασκόµενη και σήµερα παράλληλα µε τη δυτική ιατρική.

Στην Ελλάδα, η διάδοση του βελονισµού οφείλεται στον ελληνοκύπριο γιατρό Γιάγκο Καραβή, που εξέδωσε το βιβλίο «Ο βελονισµός στο πλαίσιο της όλης ιατρικής» (Αθήνα, 1973), ίδρυσε το πρώτο ιατρείο βελονισµού στην Ελλάδα (1974), δίδαξε βελονισµό και ίδρυσε την Ελληνική Εταιρεία Βελονοθεραπείας (1975). Ο πρώτος Έλληνας γιατρός που εφάρµοσε το βελονισµό και έτυχε διεθνών τιµητικών διακρίσεων ήταν ο Κωνσταντίνος Τράγκας.