Όζοι θυρεοειδούς αδένα: πώς γίνεται η διάγνωση και η θεραπεία

Γράφει ο Ανδρέας Μπακογιάννης, γενικός χειρουργός και συνεργάτης του doctoranytime.gr

Πολύ συχνά οι όζοι θυρεοειδούς αδένα ανευρίσκονται σε κάποιον τυχαίο έλεγχο ή μετά από υποψία του ιατρού και κατόπιν έλεγχο του ασθενούς, συνήθως με υπερηχογράφημα.

Τι είναι αυτό που ονομάζουμε όζοι θυρεοειδούς;

Οι όζοι του θυρεοειδούς αδένα είναι δυνατό να αντιπροσωπεύουν διάφορες καλοήθεις  οντότητες, αλλά και κακοήθεις όπως οι κυστικοί σχηματισμοί, τα αδενώματα, τα καρκινώματα και άλλα. Στην πλειονότητα τους οι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή, ή και ακόμη και στον ίδιο όζο του ασθενούς, η καλοήθεια με την κακοήθεια, π.χ. ένας ασθενής να έχει καλοήθεις και κακοήθεις όζους ταυτόχρονα ή σε έναν ασθενή να υπάρχει μια “καλοήθης” κύστη, η οποία σε ένα σημείο της έχει καρκίνο.

Οι όζοι είναι δυνατό να ψηλαφώνται, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις γίνονται αντιληπτοί μόνο με το υπερηχογράφημα. Επίσης, είναι δυνατό να είναι λειτουργικοί, δηλαδή να εκκρίνουν θυρεοειδικές ορμόνες. Όταν κάποιος όζος εκκρίνει ορμόνες είναι πιο σπάνιο να πρόκειται για καρκίνο.

Οι όζοι θυρεοειδούς αδένα είναι 4 φορές πιο συχνοί στις γυναίκες και η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία, με την έκθεση σε ραδιενεργό ακτινοβολία και με την μειωμένη πρόσληψη ιωδίου.

Είναι σαφές ότι οι ασθενείς με κακοήθεια θα πρέπει να χειρουργούνται, όπως επίσης και οι ασθενείς με αμφιβολία για κακοήθεια, η οποία δεν μπορεί να διευκρινισθεί.

Πώς γίνεται η διάγνωση των όζων θυρεοειδούς;

Τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούμε για τη διάγνωση και τον έλεγχο του θυρεοειδούς αδένα και των παθήσεων του είναι:

• Εξετάσεις αίματος (ορμόνες θυρεοειδούς, TSH, θυρεοσφαιρίνη, καλσιτονίνη, αντισώματα, κτλ)
• Υπερηχογράφημα θυρεοειδούς
• Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς
• Βιοψία με λεπτή βελόνη  (FNAB-Fine Needle Aspiration Biopsy)
• Αξονική τομογραφία
• Μαγνητική τομογραφία

Εξετάσεις αίματος

Με τις εξετάσεις αίματος ελέγχουμε την λειτουργία του θυρεοειδή αδένα γενικότερα και ελέγχουμε για παθήσεις, όπου έχουμε αυξημένο αριθμό αντισωμάτων όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto για παράδειγμα. Επίσης, σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών ελέγχουμε και για ορμόνες, οι αυξημένες τιμές των οποίων θέτουν υποψία για καρκίνωμα.

Υπερηχογράφημα θυρεοειδούς

Με το υπερηχογράφημα θυρεοειδούς επιτυγχάνεται ο απεικονιστικός έλεγχός του. Ελέγχεται δηλαδή η δομή του. Εδώ αναγνωρίζονται οι όζοι θυρεοειδούς αδένα, καθώς και αλλοιώσεις στην αρχιτεκτονική του από άλλες ενδεχόμενες παθήσεις. Η μορφή ενός όζου στο υπερηχογράφημα μας δίνει στοιχεία σχετικά με την καλοήθεια ή κακοήθεια του όζου αυτού.

Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς

Με το σπινθηρογράφημα ελέγχουμε τη λειτουργικότητα του θυρεοειδή σε κάθε τμήμα του και τη λειτουργικότητα των όζων, όταν υπάρχουν. Λόγω της χαμηλής διαγνωστικής του αξίας σχετικά με την κακοήθεια ή όχι ενός όζου, η συγκεκριμένη εξέταση χρησιμοποιείται σε πολύ περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων σήμερα.

Βιοψία με λεπτή βελόνη (FNAB-FineNeedleAspirationBiopsy)

Με την FNA λαμβάνουμε υλικό με λεπτή βελόνα από τον θυρεοειδή ή τους όζους και το υλικό αυτό ελέγχεται στο μικροσκόπιο για να διευκρινιστεί εάν υπάρχει ή όχι κακοήθεια.

Τέσσερα είναι τα πιθανά αποτελέσματα από την FNA:

• Θετικό για κακοήθεια-καρκίνο
• Καλοήθες δείγμα
• Δείγμα μη επαρκές για διάγνωση
• Δείγμα ύποπτο για καρκίνο

Στην περίπτωση όπου υπάρχει θετικό αποτέλεσμα για κακοήθεια, συνεχίζεται η περαιτέρω χειρουργική θεραπεία του ασθενούς.

Στην περίπτωση που το δείγμα είναι καλοήθες, τότε ο ασθενής υποβάλλεται ξανά σε FNAσε 6 μήνες και εάν και τότε δεν υπάρχει καμία διαφορά, τότε ελέγχεται ο ασθενής μια φορά τον χρόνο. Εάν υπάρξει κάποια ανησυχητική για κακοήθεια αλλαγή, τότε δρομολογείται η περαιτέρω χειρουργική θεραπεία του ασθενούς.

Στην περίπτωση που το δείγμα είναι μη επαρκές για διάγνωση, κάτι το οποίο θα φανεί μετά την κυτταρολογική του εξέταση και ανάλυση, θα πρέπει να επαναληφθεί η εξέταση μέχρις ότου υπάρξει ικανοποιητικό δείγμα. Εάν παρά τις επαναληπτικές λήψεις δειγμάτων δεν γίνει εφικτή  η λήψη ικανοποιητικού δείγματος, θα πρέπει να δρομολογηθεί χειρουργική αντιμετώπιση.

Στην περίπτωση που το δείγμα είναι ύποπτο για καρκίνο, αυτό σημαίνει ότι το δείγμα είναι επαρκές και η εξέταση έγινε σωστά, αλλά δεν είναι δυνατό να διευκρινιστεί από αυτή την εξέταση εάν υπάρχει κακοήθεια ή όχι, λόγω της φύσης της νόσου και των περιορισμών της εξέτασης. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί χειρουργικά ο ασθενής.

Σε περίπτωση πολλαπλών όζων είναι σαφές ότι δεν είναι δυνατό να ελεγχθούν όλοι για κακοήθεια, αλλά μόνο οι πιο ύποπτοι. Σε τέτοιες περιπτώσεις υπό συνθήκες είναι ασφαλέστερο να χειρουργείται ο ασθενής, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο αδιάγνωστου καρκίνου. Χειρουργική θεραπεία επίσης συνιστάται και σε ασθενείς οι οποίοι ναι μεν έχουν καλοήθη νόσο, αλλά δεν μπορούν να ακολουθήσουν το πρόγραμμα της προβλεπόμενης παρακολούθησης με εξετάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Πότε απαιτείται χειρουργική επέμβαση;

• Όταν πρόκειται για καρκίνο
• Όταν δεν μπορεί να αποκλειστεί ο καρκίνος
• Όταν δεν είναι δυνατό να διεξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα μετά από επανειλημμένες βιοψίες FNA
• Όταν οι όζοι θυρεοειδούς αδένα είναι πολλαπλοί και δεν είναι δυνατό να ελεγχθούν όλοι για αποκλεισμό κακοήθειας και ο ασθενής δεν μπορεί να ακολουθήσει τακτικό πρόγραμμα παρακολούθησης, ακόμη και εάν το αποτέλεσμα της βιοψίας FNAμιλάει για καλοήθεια ενός όζου, ο οποίος και εξετάστηκε.
• Όταν οι όζοι δημιουργούν λειτουργικό πρόβλημα με τις ορμόνες που παράγουν
• Όταν οι όζοι δημιουργούν προβλήματα λόγω της πίεσης που ασκούν σε γύρω ιστούς, π.χ. τραχεία προκαλώντας δύσπνοια
• Γενικότερα, όταν ο ασθενής δεν είναι δυνατό να παρακολουθηθεί συχνά με εξετάσεις και να επισκέπτεται τον ιατρό στα προβλεπόμενα διαστήματα