Αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη

Tι είναι ο καρκίνος προστάτη

Φυσιολογικά υπάρχει μια συνεχής διαδικασία ανανέωσης των παλιών κυττάρων του οργανισμού με νέα. Ο καρκίνος αποτελεί μία άτακτη-άναρχη αναπαραγωγή κυττάρων με κύριο χαρακτηριστικό το μεταστατικό τους δυναμικό.

Ο προστάτης απαρτίζεται από εσωτερική (μεταβατική) ζώνη και εξωτερική (περιφερική), η οποία και προσβάλλεται σε ποσοστό περίπου 70-80% από τον καρκίνο του προστάτη, από όπου με τα αιμοφόρα και τα λεμφοφόρα αγγεία μπορεί να εξαπλωθεί σε παρακείμενα και απομακρυσμένα όργανα. Είναι η συνηθέστερη μορφή κακοήθειας στον άνδρα, η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και αυξάνει σταθερά τα τελευταία χρόνια, σε σημείο να μιλάμε για “επιδημία” καρκίνου του προστάτη.

Πού οφείλεται ο καρκίνος του προστάτη;

Ο καρκίνος του προστάτη οφείλεται στους παρακάτω λόγους:

• Κληρονομική προδιάθεση

Ιδιαίτερα σε νέους άνδρες < 50 ετών εάν ένας συγγενής 1^ου βαθμού πάσχει από Ca προστάτη, η πιθανότητα ανάπτυξης διπλασιάζεται, ενώ εάν 2 ή 3 συγγενείς 1^ου βαθμού νοσήσουν, τότε η πιθανότητα εμφάνισης 5πλασιάζεται ή 11πλασιάζεται αντίστοιχα. Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε ότι δεν είναι κληρονομική κάθε μορφή καρκίνου.

• Διατροφικές συνήθειες

Δίαιτα πλούσια σε ζωικά λιπαρά και χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες συνδέεται περισσότερο με την εμφάνιση καρκίνου του προστάτη.

• Τα υψηλά επίπεδα της ανδρικής ορμόνης που λέγεται τεστοστερόνη και παράγεται στους όρχεις, ευνοούν την εξέλιξη ενός προϋπάρχοντος καρκίνου και όχι την εμφάνιση ενός νέου.

 

• Ηλικία

 

Ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζεται πολύ συχνότερα σε ηλικιωμένους άνδρες > 60 ετών, παρά σε νεότερους.

• Φλεγμονές

Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις- χρόνιες προστατίτιδες, ίσως αποτελούν “ευεργετικό” υπόστρωμα ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη.

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του προστάτη

Συνήθως ο καρκίνος του προστάτη και ιδιαίτερα σε αρχικό στάδιο δεν προκαλεί κανένα απολύτως σύμπτωμα. Με την εξέλιξη της νόσου μπορεί να παρεμποδίζεται η ροή των ούρων, ίσως εμφανιστεί αίμα κατά την εκσπερμάτιση (αιμοσπερμία), ενώ σε προχωρημένη μορφή μπορεί να προκαλεί πόνο στην οσφύ λόγω οστικών μεταστάσεων.

Ακριβώς επειδή δεν υπάρχουν τυπικά συμπτώματα, ο προληπτικός έλεγχος που αποτελείται από τη δακτυλική εξέταση, τη μέτρηση του PSA στο αίμα και το διορθικό υπερηχογράφημα, μας δίνει τη δυνατότητα να διαγνώσουμε τον καρκίνο σε πρώιμο και συνεπώς πλήρως ιάσιμο στάδιο.

Στάδια και επιθετικότητα του όγκου

Σε περίπτωση ανεύρεσης καρκίνου στον προστάτη, πρέπει να εκτιμήσουμε την έκτασή του και το βαθμό επιθετικότητας των καρκινικών κυττάρων.

• Τ1-2: Ο καρκίνος περιορίζεται μέσα στο προστατικό παρέγχυμα, χωρίς να διασπά την κάψα και θεραπεύεται πλήρως (ίαση).
• Τ3: Ο καρκίνος διαπερνά την προστατική κάψα, αλλά δεν διηθεί γειτονικά όργανα. Στο στάδιο αυτό μπορούμε να μιλάμε για πλήρη ίαση, εάν δεν υπάρχουν μεταστάσεις και ο καρκίνος δεν είναι πολύ επιθετικός. Σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται συμπληρωματική ορμονοθεραπεία και ακτινοθεραπεία, ώστε να καθυστερήσει η εξέλιξη της νόσου για πολλά χρόνια, ακόμα και στην περίπτωση ενός μεταστατικού στους λεμφαδένες καρκίνου.
• Τ4: Ο καρκίνος διηθεί γειτονικά όργανα (κύστη, ορθό). Στο στάδιο αυτό μιλάμε για παρηγορική θεραπεία με απώτερο σκοπό την άμβλυνση των συμπτωμάτων που πιθανώς να υπάρχουν.

Όσο περισσότερο τα καρκινικά κύτταρα διαφοροποιούνται από τα φυσιολογικά, τόσο περισσότερο επιθετικός είναι ο όγκος και με μεγαλύτερο μεταστατικό δυναμικό.

Συμπληρωματικές εξετάσεις

Έχοντας μία θετική για καρκίνο βιοψία προστάτη, συστήνουμε στον ασθενή τη διενέργεια αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας άνω και κάτω κοιλίας, για την ανάδειξη πιθανών λεμφαδενικών ή / και δευτεροπαθών μεταστάσεων και σπινθηρογράφημα οστών προς αποκλεισμό εμφανών οστικών εντοπίσεων.

Πώς αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του προστάτη

Ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να αντιμετωπιστεί είτε με μη χειρουργικές μεθόδους ή με χειρουτγικές.

Μη χειρουργική αντιμετώπιση

• Προσεκτική παρακολούθηση και αναμονή. Σε κάποιες περιπτώσεις ανάλογα με την ηλικία, το PSA, το στάδιο και το βαθμό επιθετικότητας του όγκου δε συστήνουμε άμεσα κάποια μορφή θεραπευτικής προσέγγισης. Όσο κι αν αυτό γίνεται δύσκολα αποδεκτό από τον ασθενή, η τακτική αυτή είναι σωστή στην περίπτωση που οποιαδήποτε μορφή θεραπείας δε θα προσέφερε κάποιο πλεονέκτημα, αντίθετα μάλιστα πιθανές επιπλοκές θα περιόριζαν την ποιότητα ζωής. Π.χ. σε ασθενή 78-80 ετών με PSA μικρότερο του 4 και Gleason score 5, η προσεχτική παρακολούθηση θα μπορούσε να αποτελέσει μία αποδεκτή λύση.
• Εξωτερική ακτινοβολία και βραχυθεραπεία

Είναι μορφές ακτινοβολίας με σκοπό την καταστροφή του καρκίνου. Η ακτινοβολία γίνεται εξωτερικά για διάστημα περίπου 6 εβδομάδων, ενώ στη βραχυθεραπεία (εσωτερική ακτινοβολία) εμφυτεύονται στον προστάτη δια μέσου του περινέου ραδιενεργά σφαιρίδια με ειδικές βελόνες υπό γενική αναισθησία.

Οι δύο αυτές μορφές ακτινοβολίας, ενδείκνυνται κυρίως σε ασθενής με βεβαρημένη κλινική κατάσταση που είτε δεν μπορούν είτε δεν επιθυμούν να χειρουργηθούν.

Το μείζον πρόβλημα όμως με τις ανωτέρω θεραπευτικές μεθόδους είναι ότι δεν υπάρχει ιστολογική επιβεβαίωση για το στάδιο του καρκίνου, λόγω της μη αφαίρεσης του προστάτη και πιθανές μικρομεταστάσεις στους λεμφαδένες δεν αντιμετωπίζονται, διότι αυτοί δεν ακτινοβολούνται. Επίσης είναι ανεπαρκείς σε περιπτώσεις πολυεστιακών και επιθετικών όγκων. Βραχυθεραπεία δεν εκτελείται με PSA μεγαλύτερο από 7, όγκο προστάτου μεγαλύτερο των 50gr, Gleason score μεγαλύτερο του 7 και μετά από διουρηθρική προστατεκτομή.

Μακροπρόθεσμα και λόγω της καθυστερημένης δράσης της ακτινοβολίας, μπορεί να εμφανισθούν επιπλοκές όπως ειλεός, χρόνια εντερίτιδα, συρίγγια, υποτροπιάζουσες αιματουρίες, στυτική δυσλειτουργία κλπ.

Σε περίπτωση αποτυχίας δεν πραγματοποιείται εκ νέου δεύτερη συνεδρία ακτινοβολίας ή βραχυθεραπείας και δεν καθίσταται δυνατή οποιαδήποτε χειρουργική αποκατάσταση, λόγω εκτεταμένων συμφύσεων που προκαλούνται από την ακτινοθεραπεία.

Χειρουργική

Ριζική προστατεκτομή. Συνίσταται στην αφαίρεση ολόκληρου του προστάτη, των σπερματοδόχων κύστεων, με ή χωρίς λεμφαδενικό καθαρισμό και αναστόμωση της κύστης με το ουρηθρικό κολόβωμα. Εφόσον ο καρκίνος είναι εντοπισμένος στον προστάτη, τότε η πιθανότητα πλήρους ίασης είναι εξαιρετικά υψηλή. Με τον τρόπο αυτό προσδιορίζουμε ακριβώς το στάδιο, την επιθετικότητα του όγκου, επιτυγχάνουμε με μεγάλη πιθανότητα το μηδενισμό του PSA μέσα σε 4 εβδομάδες περίπου και αποκαθιστούμε τη ροή των ούρων με την ουρηθροκυστική αναστόμωση.

Η ριζική προστατεκτομή γίνεται ανοιχτά, λαπαροσκοπικά και τα τελευταία χρόνια με τη χρήση του ρομποτικού συστήματος DA VINCI.

Ανοιχτά η επέμβαση εκτελείται μέσω μιας μεγάλης και επώδυνης τομής από τον ομφαλό έως την ηβική σύμφυση ή διαμέσου μιας στο περίνεο.

Η λαπαροσκοπική προσέγγιση πραγματοποιείται μέσω 5 τομών του δέρματος στην κάτω κοιλία, μήκους χιλιοστών έως 1 εκατοστό η κάθε μία, από όπου εισάγονται ειδικά ενδοσκοπικά εργαλεία. Το χειρουργικό πεδίο μεγεθύνεται έως 10 φορές περισσότερο με τη βοήθεια κάμερας, ο κίνδυνος τραυματισμού ενδοκοιλιακών οργάνων ελαχιστοποιείται, οι ιστοί αναγνωρίζονται με μεγάλη ευκρίνεια και έτσι επιτυγχάνεται ένα πολύ καλό ογκολογικό (ίαση) και συνάμα λειτουργικό αποτέλεσμα, που αντικατοπτρίζεται στην εγκράτεια των ούρων και τη διατήρηση της στυτικής ικανότητας.