Αυτοεκτίμηση: υψηλή ή χαμηλή και ποια είναι τα οφέλη της
Γράφει η Αναστασία Τριγώνη, ψυχολόγος και συνεργάτης του doctoranytime.gr
Η αυτοεκτίμηση είναι ένας όρος που πλέον χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα. Χρησιμοποιείται συχνά από όλους και με μεγάλη ευκολία. Δάσκαλοι, ψυχολόγοι, γονείς και πολλοί άλλοι έχουν προσπαθήσει να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση παιδιών και ενηλίκων πιστεύοντας πως η υψηλή αυτοεκτίμηση θα αποδώσει θετικά αποτελέσματα τόσο στους ανθρώπους όσο και στην κοινωνία.
Η άποψη αυτή κυριαρχούσε έντονα τη δεκαετία του ’80 στην Αμερική και μέχρι σήμερα οι αναφορές στην αξία της αυτοεκτίμησης είναι συνεχείς. Τα οφέλη της συνδέονται με καλή απόδοση στο σχολείο ή στην εργασία, καλές διαπροσωπικές σχέσεις, ευτυχισμένο και υγιή τρόπο ζωής, επιτυχημένους πολίτες στην κοινωνία. Δημοφιλής ήταν επίσης και η άποψη πως η χαμηλή αυτοεκτίμηση αποτελεί την πηγή πολλών δυσλειτουργιών τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και στα πλαίσια της κοινωνίας.
Στην Αμερική δόθηκαν σημαντικά κονδύλια με την πεποίθηση πως αυξάνοντας την αυτοεκτίμηση των παιδιών θα αποφευχθούν πολλά προβλήματα της κοινωνίας όπως η εγκληματικότητα, ο εθισμός στα ναρκωτικά, οι αντικοινωνικές συμπεριφορές. Η αυτοεκτίμηση έχει χρησιμοποιηθεί ως πανάκεια, πόσο πραγματικό όμως είναι αυτό;
Οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν ενστικτωδώς την αξία της αυτοεκτίμησης. Σχεδόν κανένας δεν μένει αδιάφορος αν του πούν πως είναι όμορφος, άχρηστος, αδιάφορος ή γοητευτικός. Η αύξηση ή η μείωση της αυτοεκτίμησης προκαλεί συναισθηματικές αντιδράσεις. Φυσικά η αυτοεκτίμηση είναι βασικό στοιχείο του ανθρώπου και συνδέεται με πολλά ψυχολογικά φαινόμενα αλλά η έμφαση και η σημασία που έχει δοθεί φαίνεται να είναι διογκωμένη.
Οι άνθρωποι με υψηλή αυτοεκτίμηση ισχυρίζονται ότι είναι περισσότερο αγαπητοί και γοητευτικοί και έχουν καλύτερες σχέσεις από τους ανθρώπους με χαμηλότερη εκτίμηση του εαυτού, βάση όμως μετρήσεων η άποψή τους αυτή δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Οι νάρκισσοι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα γοητευτικοί στην αρχή, στην πορεία όμως δεν μπορούν να υποστηρίξουν μια στενή σχέση. Ο βαθμός εκτίμησης του εαυτού φαίνεται να μην ορίζει την ποιότητα και την διάρκεια μιας σχέσης.
Αποτελέσματα ερευνών έδειξαν πως η υψηλή αυτοεκτίμηση μαθητών δεν συνδέεται άμεσα με καλή απόδοση στο σχολείο αλλά το αντίστροφο, συνήθως η καλή σχολική απόδοση είναι εκείνη που οδηγεί σε τόνωση της αυτοεκτίμησης. Προσπάθειες ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των μαθητών δεν οδήγησαν σε αποτελεσματικότερη σχολική απόδοση. Η επένδυση ετών, στην προσπάθεια ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών φαίνεται να μην έχει τα θεμιτά αποτελέσματα. Παρόμοια αποτελέσματα βρέθηκαν και στον εργασιακό χώρο, η επαγγελματική επιτυχία είναι αυτή που οδηγεί σε καλή εικόνα εαυτού και όχι το αντίστροφο.
Έρευνες όμως επίσης έχουν δείξει πως άνθρωποι με καλή εικόνα εαυτού είναι πιό ευτυχισμένοι και έχουν μικρότερη πιθανότητα να οδηγηθούν σε κατάθλιψη. Ειδικότερα, αντιμετωπίζουν τα στρεσσογόνα και τραυματικά γεγονότα της ζωής αποτελεσματικότερα. Επίσης, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες με μεγαλύτερη ευκολία και δεν πτωούνται εύκολα απο τις αποτυχίες τους αλλα επιμένουν.
Τα προηγούμενα έτη υπήρχαν υψηλές προσδοκίες για την αυτοεκτίμηση, από έρευνες φαίνεται όμως πως τα οφέλη της είναι λιγότερα από αυτά που ήλπιζαν προηγούμενοι μελετητές να είναι. Παρόλ’αυτά υπάρχουν σημαντικά οφέλη και χρειάζεται αυτή να ενισχύεται. Είναι σημαντικό η τόνωση της αυτοεκτίμησης να είναι αποτέλεσμα ανταμοιβής ηθικής συμπεριφοράς και αξιόλογων επιτευγμάτων. Για παράδειγμα, να επαινείς νεαρά άτομα απλά και μόνο επειδή είναι ο εαυτός, τους απαξιώνει τον έπαινο και προκαλεί σύγχυση στα παιδιά ως προς το πόσο πρέπει να προσπαθούν.
Επίσης, ο Hitler είχε υψηλή αυτοεκτίμηση και μεγάλη επιμονή όμως όπως έδειξε η ιστορία δεν σημαίνει οτι τα χαρακτηριστικά αυτά απο μόνα τους εγγυώνται ηθική συμπεριφορά. Σε μάκρος χρόνου, ο έπαινος, ο οποίος δεν είναι αποτέλεσμα καλής συμπεριφοράς, είναι πιθανό να οδηγήσει σε ναρκισσιστικές συπεριφορές και όχι σε υγιείς συμπεριφορές χρησιμες για τον άνθρωπο και κατ΄επέκταση για τη βελετίωση της κοινωνία.