Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού

Γράφει ο Εμαννουήλ Θεόδωρος, Γαστρεντερολόγος συνεργάτης του doctoranytime.gr

Tελευταία ολοένα και συχνότερα ακούμε να γίνεται λόγος για το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (HP) που πρέπει όλοι ανεξαιρέτως να εξετάσουμε και σε περίπτωση που το έχουμε να το βγάλουμε εκτός μάχης γιατί είναι σοβαρός κίνδυνος για την υγεία μας. Τι πραγματικά όμως ισχύει για το HP και τι προκαλεί; Πρέπει όλοι να το ελέγχουμε και πότε; Και αν το έχουμε πρέπει να το θεραπεύσουμε και πώς;

Πότε εμφανίστηκε;

Το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (HP) έγινε ουσιαστικά αποδεκτό από την ιατρική κοινότητα μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν οι Warren και Marshall απέδειξαν ότι το γαστρικό έλκος προκαλείται από αυτό το μικρόβιο, και μπορεί να θεραπευτεί με απλά αντιβιοτικά. Το 2005 οι Warren και Marshall βραβεύτηκαν με το βραβείο Νόμπελ για αυτή την ανακάλυψη.

Το όνομα Helicobacter pylori προέρχεται από την ελληνική λέξη «πυλωρός» (το σημείο του στομάχου που μεταπίπτει στο βολβό του 12δακτύλου) και από την ελικοειδή μορφή του βακτηριδίου.

Αρχικά τα έλκη αντιμετωπίζονταν με αντιόξινα-αντεκκριτικά φάρμακα, που υποτροπίαζαν μετά τη διακοπή τους και οι ασθενείς οδηγούνταν στο χειρουργείο, αλλά μετά την ανακάλυψη του HP άλλαξε τελείως η αντιμετώπισή τους.

Πως μεταδίδεται;

Το HP έχει απομονωθεί στο σάλιο, την οδοντική πλάκα και τα κόπρανα ασθενών. Παρουσιάζεται συχνά σε μέλη της ίδιας οικογένειας που ζουν στον ίδιο χώρο. Έτσι θεωρείται ότι μεταδίδεται είτε με την κοπρο-στοματική οδό είτε άμεσα μέσω του σιέλου. Καλύτερες συνθήκες υγιεινής θα μπορούσαν να μειώσουν τον κίνδυνο μετάδοσης.

Πως γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση της λοίμωξης από HP γίνεται με επεμβατικές και μη-επεμβατικές μεθόδους. Στις επεμβατικές όπου απαιτείται γαστροσκόπηση ανήκουν η βιοψία στομάχου, το γρήγορο τεστ ουρεάσης, η καλλιέργεια και τεχνικές μοριακές. Στις μη-επεμβατικές ανήκουν το τεστ αναπνοής, το αντιγόνο στα κόπρανα και τα αντισώματα στο αίμα.

Η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (διαθέσιμες μέθοδοι, κόστος, διαγνωστική αξία), αλλά την τελική απόφαση θα λάβει ο θεράπων ιατρός.

Ενδείξεις/Αντενδείξεις εκρίζωσης του HP

Σήμερα διαθέτουμε πολλά σχήματα αντιβιοτικών με τα οποία πετυχαίνουμε υψηλά ποσοστά εκρίζωσης του HP. Η κλασσική θεραπεία εκρίζωσης περιλαμβάνει τρία ή τέσσερα σκευάσματα μεταξύ των οποίων 2 ή 3 αντιβιοτικά και ένα κατασταλτικό του οξέος.

Είναι απαραίτητη η γαστροσκόπηση για τη διάγνωση του HP;

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου πρέπει οπωσδήποτε να εκριζώσουμε το μικρόβιο είτε γιατί κινδυνεύει η ζωή μας από αιμορραγία είτε γιατί αυξάνεται η πιθανότητα κακοήθειας (απόλυτες ενδείξεις εκρίζωσης), ενώ σε άλλες δεν έχει ξεκαθαριστεί ακριβώς ο ρόλος της εκρίζωσης.

Στις παραπάνω περιπτώσεις απαιτείται η διενέργεια γαστροσκόπησης με λήψη βιοψίας στομάχου. Σε άτομα κάτω των 45 ετών, με δυσπεπτικά ενοχλήματα και χωρίς αναιμία, απώλεια βάρους, ανορεξία, έμετο, προτείνεται η στρατηγική του ελέγχου του HP χωρίς γαστροσκόπηση και αν το βρούμε  να το εκριζώνουμε.

Σχετίζεται το HP με νοσήματα του Πεπτικού Συστήματος;

Λέμφωμα τύπου MALT και HP

Ασθενείς με γαστρικό λέμφωμα τύπου MALT χαμηλής κακοήθειας παρουσίασαν ύφεση μετά από την εκρίζωση του HP σε ποσοστό 62%.

Μη ελκωτική δυσπεψία και HP

Υπάρχει μικρός αλλά σημαντικός αριθμός ασθενών με μη ελκωτική δυσπεψία (λειτουργική και όχι οργανική δυσπεψία) που έχουν σημαντική βελτίωση μετά από εκρίζωση και έτσι προτείνεται εκρίζωση σε αυτούς τους ασθενείς.

Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και HP

Δεν υπάρχει τεκμηρίωση για το αν η εκρίζωση βελτιώνει ή επιδεινώνει την παλινδρόμηση σε ασθενείς με γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση. Στους ασθενείς αυτούς πρέπει να ελέγχουμε για HP και να το εκριζώνουμε μόνο όταν πρόκειται να λάβουν για μεγάλο διάστημα αντιεκκριτικά φάρμακα γιατί έτσι μειώνουμε τον κίνδυνο ανάπτυξης γαστρικού καρκίνου.

Κοινά παυσίπονα και HP

Το HP και τα κοινά αναλγητικά αυξάνουν τον κίνδυνο αιμορραγίας από πεπτικό έλκος ως ανεξάρτητοι παράγοντες κατά πολύ και αυτός ο κίνδυνος αυξάνεται επιπλέον όταν συνυπάρχουν οι δύο αυτοί παράγοντες.

Σχετίζεται το HP με εξωεντερικά νοσήματα;

Σιδηροπενική αναιμία-Θρομβοπενική πορφύρα και HP

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η λοίμωξη από το HP προκαλεί σιδηροπενική αναιμία και ιδιοπαθή θρομβοπενική πορφύρα. Έτσι σε αυτές τις καταστάσεις συνιστάται έλεγχος για την παρουσία του HP και εκρίζωση.

HP και Γαστρικός Καρκίνος-Πρόληψη

Ο γαστρικός καρκίνος τείνει να μειωθεί σε συχνότητα, αλλά παραμένει στην 4η θέση των αιτιών καρκίνου. Ασθενείς με HP έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν γαστρικό καρκίνο. Υπάρχει η υπόθεση ότι ο καρκίνος περνάει από μια σειρά διαδικασιών κατά την οποία ξεκινά μια χρόνια φλεγμονή του στομάχου λόγω του HP που μπορεί να οδηγήσει σε γαστρικό καρκίνο. Αυτή βέβαια η διαδικασία χρειάζεται πολλά έτη-δεκαετίες και φυσικά παίζουν σημαντικό ρόλο και γενετικοί-περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Το σίγουρο είναι ότι η εκρίζωση του HP εμποδίζει την ανάπτυξη προ-νεοπλασματικών αλλοιώσεων και έτσι θεωρείται ότι η εκρίζωση μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης γαστρικού καρκίνου.

Ο μόνος τρόπος για να προληφθεί ο γαστρικός καρκίνος είναι η εντατικοποίηση του ελέγχου σε ομάδες υψηλού κινδύνου (ατροφική γαστρίτιδα, γαστρικό έλκος, κακοήθης αναιμία, γαστρεκτομή, γαστρικοί πολύποδες, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου) με την εκρίζωση του HP. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι όποιος έχει λοίμωξη από το HP θα αναπτύξει κακοήθεια ούτε και ότι πάντοτε η παρουσία του μικροβίου απαιτεί εκρίζωση. Μερικές φορές μάλιστα η εκρίζωση είτε μπορεί να επιδεινώσει κάποια συμπτώματα (ΓΟΠΝ) είτε να πυροδοτήσει κάποιο ανεπιθύμητο μηχανισμό (σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου). Πρέπει λοιπόν πάντοτε να αξιολογούμε τα δεδομένα που διαθέτουμε και να πράττουμε κατά περίπτωση ώστε να μην είναι επικίνδυνη η συμβίωση με αυτό τον «απρόσκλητο επισκέπτη».