Κοιλιοκάκη: Τι είναι και Πώς αντιμετωπίζεται
Η κοιλιοκάκη ή εντεροπάθεια από γλουτένη είναι μια χρόνια νόσος του λεπτού εντέρου που οφείλεται στην κατανάλωση τροφών που περιέχουν γλουτένη από γενετικά προδιατεθειμένα άτομα και μετά από ενεργοποίηση πολύπλοκων ανοσολογικών μηχανισμών.
Δες ακόμα: Τι είναι το ευερέθιστο έντερο;
Στη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων η βρώση γλουτένης (υψηλή περιεκτικότητα σε σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη) δεν προκαλεί συμπτώματα. Η επίπτωση της νόσου διαφοροποιείται διεθνώς, φαίνεται όμως οτι αφορά το 1% του πληθυσμού. Η πάθηση είναι πολύ συχνότερη σε συγγενείς ασθενών με κοιλιοκάκη, αλλά και σε άτομα με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα (τύπου 1 Σακχαρώδης Διαβήτης, θυρεοειδίτιδα Hashimoto, αυτοάνοση γαστριτιδα κ.α.) και σε γενετικές παθήσεις (σύνδρομο Down). Οι γυναίκες προσβάλλονται ελαφρώς συχνότερα, ενώ η επίπτωση της πάθησης παρουσιάζει σταδιακή αύξηση παγκοσμίως.
Είναι βέβαιο ότι ο αριθμός των πασχόντως παγκοσμίως είναι αρκετά μεγαλύτερος από τα ήδη διαγνωσθέντα περιστατικά, για κάθε διαγνωσμένο ασθενή αντιστοιχούν 6-7 αδιάγνωστοι.
Τι συμπτώματα προκαλεί η κοιλιοκάκη;
Τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης οφείλονται στην σταδιακή καταστροφή των εντερικών λαχνών του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου λόγω της κατανάλωσης γλουτένης. Ακολουθεί δυσαπορρόφηση θρεπτικών ουσιών και βιταμινών.
Στα συμπτώματα από το πεπτικό σύστημα περιλαμβάνονται η χρόνια διάρροια, ο κοιλιακός πόνος, ανορεξία, μετεωρισμός, έμετοι και απώλεια βαρους. Συχνές είναι και οι εξωεντερικές εκδηλώσεις της νόσου όπως η ερπητοειδής δερματίτιδα, η αφθώδης στοματίτιδα, οστεοπόρωση, σιδηροπενική αναιμία, αρθρίτιδα, συναισθηματικές διαταραχές κλπ.
Πως γίνεται η διάγνωση της κοιλιοκάκης και ποιοί ασθενείς πρέπει να ελέγχονται;
Πρέπει να ελέγχονται όλοι οι ασθενείς (παιδιά και ενήλικες) που πάσχουν από τα συμπτώματα ή τα σύνδρομα που αναφέρθηκαν καθώς και οι συγγενείς ασθενών με κοιλιοκάκη με ή χωρίς συμβατή συμπτωματολογία.
Η διάγνωση της νόσου θα βασιστεί αρχικά στην ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων στο αίμα των ασθενών. Τα πλέον ειδικά αντισώματα που αναζητούνται σήμερα είναι αυτά έναντι της ιστικής τρανσγλουταμινάσης, λόγω της υψηλής ευαισθησίας και της ευκολίας ανίχνευσής τους. Στο παρελθόν έχουν χρησιμοποιηθεί και άλλοι τύποι αντισωμάτων, λιγότερο αξιόπιστοι.
Άτομα με αυξημένο τίτλο αντισωμάτων πρέπει να υποβάλλονται σε γαστροσκόπηση και λήψη βιοψιών από το δωδεκαδάκτυλο, η οποία και τεκμηριώνει ιστολογικά τη διάγνωση της νόσου. Τυπικά στη βιοψία του λεπτού εντέρου διαπιστώνεται ατροφία των λαχνών και υπερτροφία των κρυπτών (εικονα 1). Τα αντισώματα αυτά θα χρησιμοποιηθούν επίσης και για τη διαιτητική παρακολούθηση και τη συμμόρφωση των ασθενών, καθώς όταν ο ασθενής εκτίθεται εκ νέου στη γλουτένη ο τίτλος αυξάνει βαθμιαία στο αίμα.
Πως αντιμετωπίζεται η κοιλιοκάκη;
Η αντιμετώπιση της νόσου βασίζεται στην αναγνώριση των τροφικών διαταραχών και αντιμετώπισή τους. Ο ασθενής θα πρέπει εφόρου ζωής να τεθεί σε ειδική δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, με αποχή από δημητριακά όπως σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη. Η βρώμη θεωρείται γενικά ασφαλής εφόσον δεν παρουσιάζει προσμίξεις άλλων δημητριακών.
Το νωπό κρέας, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα φρούτα θεωρούνται ασφαλή για κατανάλωση. Απαιτείται όμως ιδιαίτερη προσοχή σε τυποποιημένα και προπαρασκευασμένα προϊόντα που αποτελούν “κρυφές” πηγές γλουτένης (π.χ. σοκολάτες, παγωτά, πατατάκια κ.α.).
Πρέπει να τονιστεί οτι ακόμη και μικρές ποσότητες γλουτένης στη διατροφή μπορούν να οδηγήσουν σε φλεγμονή του εντερικού τοιχώματος, είτε υπάρχουν συμπτώματα, είτε όχι.
Με την έναρξη της ειδικής δίαιτας παρατηρείται σταδιακή υποχώρηση των συμπτωμάτων και μείωση του τίτλου των αντισωμάτων. Η περίοδος αυτή της αποκατάστασης μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Η επούλωση του εντερικού βλεννογόνου αργεί αρκετά και αποκαθίσταται στο τέλος, μετά από αυστηρή τήρηση της δίαιτας.
Ποιές οι επιπλοκές της μη τήρησης της ειδικής δίαιτας;
Παραμονή ή επιδείνωση των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της θεραπείας συνήθως υποδηλώνουν μη συμμόρφωση του ασθενούς με το διαιτολόγιο ή ακούσια κατανάλωση τροφίμων με μικρές προσμίξεις γλουτένης. Σπανιότερα η επιμονή των συμπτωμάτων οφείλεται σε ανθεκτική μορφή κοιλιοκάκης (απαιτεί χορήγηση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων πέραν της αυστηρής δίαιτας) ή σε λανθασμένη αρχική διάγνωση.
Η δυσανεξία στη λακτοζη, η βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου και η παγκρεατική ανεπάρκεια είναι συχνές επιπλοκές, διαγιγνώσκονται με τη δοκιμασία εκπνοής υδρογόνου, και αντιμετωπίζονται κατά περίπτωση.
Τέλος, οι σοβαρές επιπλοκές της νόσου περιλαμβάνουν το αδενοκαρκίνωμα και το λέμφωμα του λεπτού εντέρου με κακή πρόγνωση, κυρίως σε περιπτώσης ανθεκτικής κοιλιοκάκης ή μη συμμόρφωσης στη δίαιτα.