Site icon Doctoranytime Blog

Μονογονεϊκές οικογένειες και παιδιά με ειδικές ανάγκες

ειδικές ανάγκες

Τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευση των παιδιών με ειδικές ανάγκες έχει διαφοροποιηθεί αρκετά. Μια μεγάλη και σημαντική αλλαγή είναι η συμμετοχή της οικογένειας στην διαδικασία.

Δες ακόμα: Εκπαιδευτική ρομποτική και ειδική αγωγή

Παλαιότερα η οικογένεια απείχε ολοκληρωτικά από την αντιμετώπιση αυτών των παιδιών και κύριο ρόλο είχαν οι θεραπευτές. Στην πορεία μέχρι σήμερα, έχει αναγνωριστεί η αξία της συμμετοχής της οικογένειας στην καθημερινότητα του παιδιού. Για αυτό το λόγο οι γονείς «εκπαιδεύονται» στην αντιμετώπιση των ιδιαίτερων αναγκών του παιδιού τους.

Τα συναισθήματα των γονέων από τη στιγμή της διάγνωσης έως τη στιγμή της αποδοχής ποικίλλουν. Φόβος, ενοχές , απογοήτευση, ματαίωση, θυμός και άγχος είναι μερικά από αυτά.  Οι γονείς καλούνται να ενημερωθούν ενδελεχώς για κάτι που πριν ίσως δεν γνώριζαν και που αφορά εφ’όρου ζωής το παιδί τους. Σε αυτή τη διαδικασία παίζει σημαντικό ρόλο η ψυχολογική υποστήριξη που θα δεχθούν οι γονείς. Οι ειδικοί επισημαίνουν τέσσερα στάδια προσαρμογής των γονέων στις νέες συνθήκες .

Στάδια προσαρμογής για τους γονείς

  1. Στο πρώτο στάδιο υπάρχει το σοκ όπου οι γονείς ακούνε τη διάγνωση πρώτη φορά. Είναι σύνηθες να αποδιοργανώνονται και να αμφισβητούν την διάγνωση.
  2. Στο δεύτερο στάδιο – το στάδιο της αντίδρασης– οι γονείς εκφράζουν τα δυσάρεστα συναισθήματα που έχουν προκύψει από το απροσδόκητο γεγονός. Η θλίψη, η λύπη, ο θυμός οι ενοχές  είναι τα πιο συνηθισμένα συναισθήματα που βιώνουν οι γονείς στο στάδιο της αντίδρασης.
  3. Στο τρίτο στάδιο , το στάδιο της προσαρμογής οι γονείς εκτιμούν ρεαλιστικά την κατάσταση και τις ανάγκες του παιδιού τους. Ενημερώνονται διεξοδικά για τις ανάγκες του παιδιού και για τον τρόπο που θα το βοηθήσουν.
  4. Έτσι οδηγούνται στο τελευταίο στάδιο που είναι το στάδιο του προσανατολισμού όπου οι γονείς αναδιοργανώνουν την καθημερινότητά τους με σκοπό να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του παιδιού.

Οι σχέσεις ανάμεσα στους γονείς διαταράσσονται καθώς υπάρχουν εντάσεις που προκαλούνται από τις συμπεριφορές του παιδιού.

Η κούραση, το άγχος, η έλλειψη ευχαρίστησης από την εξέλιξη του παιδιού προκαλούν εντάσεις στις γονεϊκές σχέσεις. Σύμφωνα με έρευνες ένα υψηλό ποσοστό γάμων στους οποίους υπάρχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες οδηγούνται στο διαζύγιο.

Κάθε περίπτωση ωστόσο είναι διαφορετική όπως είναι και κάθε οικογένεια. Η ιδιαιτερότητα του παιδιού μπορεί να είναι κινητική δυσκολία ή νοητική. Μια μεγάλη κατηγορία διαταραχών είναι και οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ) όπου η δυσκολία του παιδιού να επικοινωνήσει με το περιβάλλον δημιουργεί αρκετό άγχος στους γονείς.

Τι συμβαίνει αν πρόκειται για μονογονεϊκές οικογένειες

Στις μονογονεϊκές οικογένειες οι δυσκολίες συγκεντρώνονται στον γονέα που ζει με το παιδί. Τα συναισθήματα και η καθημερινότητα δεν μοιράζονται αλλά συσσωρεύονται σε ένα πρόσωπο , το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει με δυσκολία τις ανάγκες του παιδιού.

Η αντιμετώπιση του παιδιού την περίοδο του διαζυγίου εξαρτάται τόσο από την ηλικία, όσο και από τη δυσκολία που αντιμετωπίζει. Βασική προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στη φύση της δυσκολίας που αντιμετωπίζει το παιδί.

Για παράδειγμα, ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού έχει ανάγκη την ρουτίνα και τη σταθερότητα. Οποιαδήποτε αλλαγή του προκαλεί άγχος και ίσως είναι ανασταλτικός παράγοντας για την εξέλιξή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αρκετά δύσκολο να εξηγήσει ο γονιός στο παιδί τι ακριβώς έχει γίνει και απουσιάζει ο άλλος γονιός.

Μια ακόμη δυσκολία των παιδιών που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού είναι η κατανόηση των ανθρώπινων σχέσεων και συναισθημάτων, γεγονός που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την κατανόηση των νέων δεδομένων.

Είναι πολύ σημαντικό στην διαδικασία του διαζυγίου να διαμορφωθούν οι νέες συνθήκες με έμφαση στην ρουτίνα. Όλα τα παιδιά έχουν ανάγκη από σταθερότητα αλλά τα παιδιά με αυτισμό την απαιτούν. Η επαφή και με τους δύο γονείς είναι ιδιαίτερα βοηθητική για την εξέλιξη του παιδιού με αυτισμό. Τα πάντα όμως εξαρτώνται από την λειτουργικότητα του παιδιού.

Έτσι, όταν ένα παιδί δεν έχει αναπτύξει το λόγο του ή είναι περιορισμένος, είναι πιθανόν οι αλλαγές που θα συμβούν λόγω του διαζυγίου να του προκαλέσουν έντονο άγχος το οποίο δεν θα μπορεί να εκφράσει. Μπορεί λοιπόν να εκδηλώσει συμπεριφορές που πριν δεν είχε και αυτό να προκαλέσει περισσότερη ένταση στις οικογενειακές σχέσεις.

Στα πλαίσια λοιπόν της ρουτίνας που είναι απαραίτητη στα παιδιά με αυτισμό, είναι καλό να υπάρχει σταθερότητα στις ώρες επίσκεψης του γονέα, ή στις μέρες διανυκτέρευσης στο σπίτι του. Αυτό μπορεί να γίνει με την ένταξη αυτών των επαφών στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα που συμβουλεύεται το παιδί συχνά ώστε να γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί.

Ωστόσο, στην περίπτωση του διαζυγίου είναι πιθανό να υπάρχει επικοινωνία του παιδιού με τον γονιό που έφυγε, επομένως να υπάρχει μια νέα ρουτίνα, ενώ στην περίπτωση του θανάτου αυτό δεν είναι εφικτό.

Τι γίνεται όταν η απώλεια είναι εξαιτίας θανάτου

Η απώλεια λόγω θανάτου για τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα, μπορεί όμως να μην γίνει αντιληπτή. Στο παιδί με αυτισμό οι προσκολλήσεις σε κάποια πρόσωπα είναι ιδιαίτερα έντονες. Αν λοιπόν ο γονιός που πέθανε δεν ήταν ένα από αυτά τα πρόσωπα, είναι πιθανόν η απώλεια να μην γίνει αντιληπτή.

Ωστόσο, σε ένα παιδί υψηλής λειτουργικότητας, όταν καταλάβει την απώλεια του γονιού λόγω θανάτου είναι πιθανό να υπάρχουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Είναι πιθανό να ρωτήσει πού πήγε ο εκλιπών γονέας και τότε η απάντηση πρέπει να είναι κυριολεκτική.Το παιδί με αυτισμό κατανοεί την κυριολεκτική σημασία των λέξεων.

Επομένως, ο γονιός που καλείται να εξηγήσει τι είναι ο θάνατος πρέπει να βρει λέξεις που θα γίνουν κατανοητές. Για παράδειγμα αν πει ότι ο γονιός πήγε «ψηλά», το παιδί με αυτισμό μπορεί να κατανοήσει ότι ο γονιός βρίσκεται πιο ψηλά από το ίδιο, πιθανό σε κάποιο σπίτι πιο ψηλά.

Η οριστικότητα του θανάτου είναι σημαντικό να δοθεί ξεκάθαρα στο παιδί, ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Ανάλογα με τις πεποιθήσεις της οικογένειας καλό είναι να δίνεται μια σαφής απάντηση, όπως «ο μπαμπάς/ η μαμά είναι πολύ ψηλά στον ουρανό, δεν θα ξαναγυρίσει αλλά θα έχουμε τις φωτογραφίες για τον/την θυμόμαστε».

Όταν στην οικογένεια υπάρχει ένα παιδί με νοητική υστέρηση, και πάλι οι αλλαγές στις οικογενειακές συνθήκες είναι αρκετά δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Ωστόσο, το παιδί με υστέρηση εκδηλώνει αρκετά το συναίσθημά του. Επομένως, είναι πιο εύκολο να καταλάβει ο γονιός πώς νιώθει το παιδί.

Και σε αυτή την περίπτωση τόσο στο διαζύγιο όσο και στο θάνατο είναι σημαντική η σταθερότητα και η διατήρηση των καθημερινών συνηθειών. Όταν έρχεται το διαζύγιο οι γονείς καλούνται να εξηγήσουν στο παιδί με απλά λόγια ότι πλέον δεν θα μένουν όλοι μαζί.

Ακολουθώντας τις απορίες του παιδιού και έχοντας υπόψη την νοητική του κατάσταση οι γονείς πρέπει να δώσουν απλές εξηγήσεις εστιάζοντας περισσότερο στις νέες συνθήκες παρά στα αίτια που οδήγησαν στη συγκεκριμένη απόφαση.  Πώς θα είναι  από εδώ και πέρα η ζωή του, πότε θα βλέπει το γονιό που φεύγει από το σπίτι κλπ.

Στην περίπτωση που υπάρχει θάνατος το παιδί με υστέρηση, μπορεί αν θέλει αν επισκέπτεται το μνήμα ώστε να υπάρχει μια μορφή «επικοινωνίας» με τον εκλιπόντα γονέα. Πάντα ακολουθούμε τις απορίες του παιδιού και το συναίσθημά του. Μπορεί ο γονιός να δώσει και εναλλακτικούς τρόπους ώστε να νιώσει το παιδί συναισθηματική ασφάλεια ύστερα από την απώλεια.

Για παράδειγμα να φτιάχνει ζωγραφιές, να μαζεύει πράγματα που άρεσαν στον γονέα που έφυγε και να τα πηγαίνει στο μνήμα. Καλό είναι να αφήνουμε το παιδί να παίρνει πρωτοβουλίες σε σχέση με τον τρόπο που θέλει να βιώσει την απώλεια.

Συνοπτικά

Όπως όλα  τα παιδιά έτσι και τα παιδιά με κάποια ιδιαιτερότητα θα αντιδράσουν στην απουσία του ενός γονέα και για αυτό οι γονείς πρέπει να είναι προετοιμασμένοι. Η συνεργασία με τους ειδικούς που παρακολουθούν το παιδί είναι απαραίτητη, καθώς επίσης και η ψυχολογική στήριξη των ίδιων των γονέων.

Ήδη από τη στιγμή της διάγνωσης των ιδιαίτερων αναγκών του παιδιού τα συναισθήματα των γονέων είναι πολλά και αρκετά έντονα. Σε συνδυασμό με κάποια αλλαγή στην οικογενειακή κατάσταση, ο γονιός βιώνει πολύ μεγάλο άγχος και αγωνία για το μέλλον του παιδιού.

Οι ανάγκες του κάθε παιδιού, το στάδιο ανάπτυξής του, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, το στάδιο που βρίσκεται ο γονέας σε σχέση με τη διάγνωση του παιδιού είναι μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν την έκβαση των νέων δεδομένων.

Η υποστήριξη που λαμβάνει ο γονέας τόσο από ειδικούς όσο και από τον κοινωνικό περίγυρο παίζει επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο.

Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, τα συναισθήματα του παιδιού που προκύπτουν από την αλλαγή της οικογενειακής κατάστασης είναι ποικίλα και εξαρτώνται από την κατάσταση του παιδιού.

Exit mobile version