Ξεφεύγοντας από τα «δεσμά» μας
Γράφει η Λίνα Καΐρη, ψυχολόγος και συνεργάτης του doctoranytime.gr
Σε μία παλιά ιστορία, ένας μεγάλος και δυνατός ελέφαντας, που χαρίζει φαντασμαγορικές παραστάσεις στο τσίρκο, κάθε βράδυ θρηνεί για την αιχμαλωσία του, δεμένος με μία αλυσίδα σε ένα μικρό ξύλινο παλούκι.
Έχει παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια να σπάσει τα δεσμά του, καθώς θυμάται τις αμέτρητες φορές που το είχε προσπαθήσει όταν ήταν μικρός και δεν τα κατάφερε. Ένα βράδυ μία μεγάλη πυρκαγιά ξέσπασε στο τσίρκο… Η ιστορία αυτή έχει γραφτεί πολλές φορές, με διαφορετικό τέλος…
Η μία εκδοχή λέει οτι ο ελέφαντας, πεπεισμένος για την αδυναμία του και παραδομένος σε μία σκληρή, όπως πίστευε, μοίρα, πνίγηκε μέσα στους καπνούς. Η άλλη εκδοχή λέει οτι ο ελέφαντας άρχισε να τρέχει και μόνο όταν έφτασε πολύ μακριά και κοιτούσε το τσίρκο από την κορυφή ενός λόφου, συνειδητοποίησε οτι είχε σπάσει τα δεσμά του.
Όπως ο ελέφαντας της ιστορίας, έτσι και ο άνθρωπος στα πρώτα χρόνια της ζωής του διαμορφώνει μία εικόνα για τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Αποκτά μία αντίληψη για τις ικανότητές του, καθώς και για τις προσδοκίες του περιβάλλοντός του.
Παρόλο που τα ερεθίσματα που δεχόμαστε στην πορεία της ζωής μας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ψυχοκοινωνική μας εξέλιξη, κάποια από τα βαθύτερα συναισθήματα και ‘πιστεύω’ για τον εαυτό μας και τον κόσμο που καλλιεργήσαμε ακόμα και σε μία στιγμή της παιδικής μας ηλικίας, φαίνεται να μας ακολουθούν.
Το να ανατρέξουμε σε αυτά τα βιώματα και να αποκτήσουμε γνώση αποδεικνύεται πολύ σημαντικό σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει και χρειάζεται και τη δική μας προσαρμογή. Η αυτογνωσία δεν είναι απλώς αυτοσκοπός, αλλά αποκτά νόημα όταν την αξιοποιούμε προς όφελος του ‘εδώ και τώρα’ που ζούμε.
Οι καινούργιες θεωρίες των κοινωνικών επιστημών εστιάζουν στο πώς ο τρόπος που αφηγούμαστε, ακόμα και στον ίδιο μας τον εαυτό, την ιστορία της ζωής μας κατασκευάζει τελικά μία πραγματικότητα. Ο τρόπος δηλαδή που ‘διαβάζουμε’ το παρελθόν μας το διαμορφώνει κιόλας, καθώς και τις αποφάσεις για το παρόν και το μέλλον μας. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, οι ίδιο γράφουμε το παρελθόν μας.
Τελικά για ποιά βιώματα μιλάμε; Υπάρχει βέβαια μία αντικειμενική πραγματικότητα, γεγονότα που συνέβησαν, όμως όταν μιλάμε για βιώματα είναι απαραίτητο να έχουμε κατά νου οτι εννοούμε την προσωπική μας αντίληψη για τα γεγονότα, την προσωπική μας καταγραφή, αποτίμηση και ερμηνεία.
Το να προσκολλόμαστε στο παρελθόν, νιώθοντας οίκτο για τον εαυτό μας ή ενοχή, μας παρεμποδίζει από το να δούμε τον εαυτό μας ολόκληρο, μας βάζει στο ρόλο του θύματος ή του θύτη, και συνήθως μας περιορίζει στο να ζούμε και την υπόλοιπη ζωή μας μέσα από αυτό τον ρόλο.
Κάθε μέρα καλούμαστε να ξαναγράψουμε την ιστορία μας. Αυτό το ξεχνάμε μέσα στην απογοήτευση που έχουν χτίσει οι αλεπάλληλες φορές που προσπαθήσαμε κάτι και δεν τα καταφέραμε. Η ιστορία του ελέφαντα έχει άλλο ένα σημαντικό στοιχείο. Οι δυσκολίες που έρχονται στη ζωή μας συχνά μας κινητοποιούν και μπορούν να μας δώσουν την ευκαιρία να σπάσουμε τα δεσμά μας και να αντιληφθούμε την εσωτερική μας δύναμη. Για να το καταφέρουμε είναι σημαντικό να συγχωρέσουμε και να συνδεθούμε με τους σημαντικούς μας άλλους.