Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την ενδοδοντική θεραπεία
Γράφει ο Τσαγκρής Αριστείδης, Οδοντίατρος συνεργάτης του doctoranytime.gr
Ο όρος ενδοδοντική θεραπεία προέρχεται ετυμολογικά από τις ελληνικές λέξεις ένδο (= μέσα) και δόντι και έχει επικρατήσει παγκοσμίως στην οδοντιατρική επιστημονική ορολογία. Αναφέρεται σ’ αυτό που οι περισσότεροι ασθενείς γνωρίζουν σαν απονεύρωση και αφορά μια σειρά ενεργειών που σαν τελικό στόχο έχουν την διατήρηση του φυσικού δοντιού σε λειτουργική κατάσταση στο στόμα του ασθενή. Οι ενέργειες αυτές δεν αφορούν απλά και μόνο την αφαίρεση του νεύρου του δοντιού γι αυτό και ο εκλαϊκευμένος όρος απονεύρωση δεν αποδίδει την πραγματικότητα και θα πρέπει να θεωρείται αδόκιμος.
Κάθε δόντι είναι φτιαγμένο από ενασβεστιωμένους σκληρούς ιστού (αδαμαντίνη, οδοντίνη, οστεϊνη) που περιβάλλουν μια κοιλότητα η οποία βρίσκεται στο κέντρο του. Μέσα στην κοιλότητα αυτή (πολφική κοιλότητα) βρίσκεται ο πολφός του δοντιού που έχει επικρατήσει να αναφέρεται σαν νεύρο, αφού εκτός των άλλων είναι επιφορτισμένος και με την λειτουργία της αίσθησης. Στη στοματική κοιλότητα διακρίνεται η μύλητου δοντιού, ενώ η ρίζα του δεν είναι ορατή αφού βρίσκεται κάτω από τα ούλα και μέσα στο οστό της γνάθου. Σε κάθε δόντι η μορφολογία της μύλης και της ρίζας, αλλά και ο αριθμός των ριζών διαφέρει. Έτσι υπάρχουν δόντια με μία, δύο ή τρείς ρίζες. Η πολφική κοιλότητα ξεκινά περίπου από το μέσο της μύλης και φτάνει μέχρι την άκρη της ρίζας. Το τμήμα της πολφικής κοιλότητας που αντιστοιχεί στη μύλη του δοντιού ονομάζεται μυλικός θάλαμος, ενώ αυτό που αντιστοιχεί στην ρίζα ονομάζεται ριζικός σωλήνας. Στην κατάληξη του ριζικού σωλήνα υπάρχει ένα μικρό άνοιγμα το ακρορριζικό τρήμα από όπου εισέρχονται τα νεύρα και τα αγγεία που τροφοδοτούν τον πολφό. Παράλληλα όμως το ακρορριζικό τρήμα αποτελεί και την κύρια οδό επικοινωνίας της πολφικής κοιλότητας με την περιοχή του οστού της γνάθου που περιβάλλει τη ρίζα (περιακρορριζική περιοχή).
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο πολφός βρίσκεται καλά προστατευμένος στο εσωτερικό του δοντιού, περιβαλλόμενος από τις σκληρές οδοντικές ουσίες. Και φυσικά ο λόγος γι’ αυτό είναι πως η έκθεση του πολφού στο στοματικό περιβάλλον έχει σαν αποτέλεσμα την προσβολή του από τα μικρόβια που όλοι διαθέτουμε στη στοματική μας κοιλότητα από τις πρώτες κιόλας ώρες της ζωής μας
Αιτίες
Οι κύριες αιτίες έκθεσης του είναι η τερηδόνα, το τραύμα ή η δημιουργία μικροσκοπικών ρωγμών (ατελές κάταγμα) σε όλο το πάχος της αδαμαντίνης και της οδοντίνης που συχνά αποτελούν διαφοροδιαγνωστικό πρόβλημα στην κλινική πράξη. Η μικροβιακή προσβολή του πολφού οδηγεί στο να ξεκινήσει η διαδικασία φλεγμονής του, η οποία ανάλογα με το στάδιο της χαρακτηρίζεται από ήπιο έως εντονότατο πόνο. Στο αρχικό στάδιο ο πόνος είναι μικρός σε ένταση και υποχωρεί άμεσα (αναστρέψιμη πολφίτιδα) ενώ στη συνέχεια είναι πιο έντονος, με μεγαλύτερη διάρκεια και προκαλείται μετά από θερμικά ερεθίσματα και / ή στο γλυκό (μη αναστρέψιμη πολφίτιδα). Στο τελικό στάδιο η πολφίτιδα εκδηλώνεται με έντονο και οξύ πόνο που είναι συνεχής, δεν προκαλείται από συγκεκριμένα ερεθίσματα, δεν υποχωρεί παρά την λήψη αναλγητικών φαρμάκων και μπορεί να αντανακλά στο μάτι, το αυτί, ή και αλλού.
Η φλεγμονή είναι δυνατόν να οδηγήσει στη νέκρωση του πολφού και μέσω του ακρορριζικού τρήματος να επεκταθεί στην περιακρορριζική περιοχή, προκαλώντας τις πολφικής αιτιολογίας φλεγμονώδεις παθήσεις της, που είναι το απόστημα, το κοκκίωμα και η ακρορριζική κύστη. Τα συμπτώματα, στην περίπτωση αυτή, ποικίλουν από τοπικό ήπιο πόνο που εκλύεται με τη μάσηση ή την εφαρμογή πίεσης στο υπαίτιο δόντι, έως εντονότατο και οξύ πόνο με γενικευμένο οίδημα και πυρετική κίνηση.
Όταν ο οδοντίατρος, μετά από την κλινική και ακτινογραφική εξέταση, διαπιστώσει ότι πρόκειται για μη αναστρέψιμη πολφίτιδα ή πολφικής αιτιολογίας περιακρορριζική φλεγμονή, τότε η θεραπεία εκλογής είναι η ενδοδοντική θεραπεία. Αφού λοιπόν γίνει αρχικά μια κοιλότητα διάνοιξης στη μύλη του δόντιου, ώστε να είναι δυνατή η απρόσκοπτη πρόσβαση στην πολφική κοιλότητα, ακολουθεί η αφαίρεση του πολφού, ο καθαρισμός και η διαμόρφωση του ριζικού σωλήνα και τέλος η ερμητική έμφραξή του με κάποιο βιολογικά συμβατό υλικό.
Η όλη διαδικασία είναι τελείως ανώδυνη για τον ασθενή στο οδοντιατρείο και κάποιες φορές μάλιστα δεν είναι απαραίτητη ούτε τοπική αναισθησία. Μερικές φορές μετά το τέλος κάποιου σταδίου της θεραπείας είναι δυνατόν να υπάρχει ενόχληση στο δόντι που επιδεινώνεται με τη μάσηση. Η ενόχληση αυτή διαρκεί συνήθως για 1 – 3 ημέρες και αντιμετωπίζεται με συχνές στοματοπλύσεις με υπέρτονα διαλύματα (ζεστό νερό με 4 αλάτι, ζεστό χαμομήλι) ή / και με αναλγητικά φάρμακα. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ενδοδοντική θεραπεία ολοκληρώνεται σε 2 με 3 συνεδρίες που πραγματοποιούνται σε διάστημα μιάς ή δύο εβδομάδων. Υπάρχουν όμως και περιστατικά που μπορεί να ολοκληρωθούν σε μία συνεδρία ή που απαιτούν περισσότερες συνεδρίες και πολύ μεγαλύτερο συνολικό χρόνο θεραπείας.
Η ενδοδοντική θεραπεία έχει εξαιρετικά υψηλό ποσοστό επιτυχίας που ξεπερνά το 90% ( 90 – 95% ). Τα περιστατικά που αποτυγχάνουν δεν αντιδρούν επώδυνα σε θερμικά ερεθίσματα ή στο γλυκό. Στις περιπτώσεις αποτυχίας παρατηρείται συνήθως οίδημα, αίσθημα βάρους ή πόνος στη μάσηση. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της ενδοδοντικής θεραπείας είναι η αρχική πάθηση για την οποία έγινε η θεραπεία, η αρτιότητα της ίδιας της ενδοδοντικής θεραπείας, η αρτιότητα της μυλικής αποκατάστασης που θα ακολουθήσει και το επίπεδο της στοματικής υγείας του ασθενή. Σε περιπτώσεις αποτυχίας οι εναλλακτικές λύσεις είναι η επανάληψη της ενδοδοντικής θεραπείας, η χειρουργική ενδοδοντία ή τέλος η εξαγωγή του δοντιού.