Η δραματοθεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, η οποία χρησιμοποιεί παιχνίδια ρόλων και επινόησης. Μερικά από τα μέσα της είναι: οι αυτοσχεδιασμοί, τα γλυπτά, οι μύθοι, οι ιστορίες, η ζωγραφική, η κατασκευή αντικειμένων μαριονέτας ή μάσκας. Κύριος στόχος της είναι η αλλαγή του ατόμου και η μεταμόρφωση των εμπειριών της ζωής του, κινητοποιώντας το να συμμετάσχει με το σώμα, τη φωνή, το λόγο, τη φαντασία και την επινοητικότητά του.
Μέσω του ρόλου των συμβόλων και του παιγνιώδη χαρακτήρα της βοηθά το άτομο να αποκτήσει αυτογνωσία. Να αποδέχεται τον εαυτό του, μετουσιώνοντας τις αρνητικές πτυχές του με έναν πολύ δημιουργικό και καθαρτικό τρόπο. Παράλληλα επικεντρώνεται στα υγιή και δυνατά σημεία του και προσπαθεί να τα ενδυναμώσει.
Aπευθύνεται σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες, άτομα με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, με νοητικές δυσκολίες και προβλήματα ψυχικής υγείας. Δηλαδή άγχος, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, ψυχωσικά στοιχεία ή με προβλήματα εξαρτήσεων. Μπορεί να εφαρμοστεί στην πρόληψη της ψυχικής υγείας. Μέσα από δημιουργικές ομάδες εστιασμένου στόχου, στην συμβουλευτική ατόμου, γονέων ή ζεύγους, στην ψυχοθεραπεία είτε ατομική είτε ομαδική αλλά και στην εποπτεία σε εκπαιδευτικούς και ειδικούς ψυχικής υγείας.
Η θεραπευτική αξία της δραματοθεραπείας
H δραματοθεραπεία βασίζεται στην χρήση του δράματος, που βοηθάει στην ενίσχυση της έκφρασης σε σωματικό, συναισθηματικό και δημιουργικό επίπεδο. Ενισχύεται η αυτοεκτίμηση και μέσα από το ομαδικό πλαίσιο βοηθάει τους συμμετέχοντες να νιώσουν αποδοχή και το αίσθημα ότι ανήκουν. Με αυτόν τον τρόπο, αναπτύσσονται η ικανότητα της συνεργασίας αλλά και οι κοινωνικές δεξιότητες.
Οι τρόποι που μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά η δραματοθεραπεία είναι οι εξής:
- Μπορεί να διερευνήσει εναλλακτικούς τρόπους ανταπόκρισης σε παρόμοια επεισόδια σε ένα ασφαλές περιβάλλον
- Δίνει την δυνατότητα επεξεργασίας δύσκολων εμπειριών εκ νέου στον συμμετέχοντα
- Μπορεί να επεξεργαστεί και να διευρύνει το ρεπερτόριο των ρόλων του
- Έχει την ευκαιρία να πειραματιστεί με διάφορους κοινωνικούς και προσωπικούς ρόλους, προκειμένου να έρθει πιο κοντά στην προσωπική του ταυτότητα
Η δραματοθεραπευτική διαδικασία
Η δραματοθεραπευτική διαδικασία, πέρα από τον ίδιο τον δραματοθεραπευτή που αναλαμβάνει πότε τον μητρικό και πότε τον πατρικό ρόλο για τον θεραπευόμενο, έχει πατρικές και μητρικές ιδιότητες.
Στην πατρική λειτουργία παραπέμπουν:
- Η δομή της δραματοθεραπευτικής συνεδρίας που αφορά το ζέσταμα, την κυρίως δράση και το μοίρασμα
- Το πλαίσιο όπου πραγματοποιείται δηλαδή η συγκεκριμένη ώρα, ο χώρος, η ασφάλεια, τα υλικά και ο χρόνος προετοιμασίας
- Οι κανόνες του θεραπευτικού συμβολαίου και των παιχνιδιών
- Η είσοδος και η έξοδος από τον ρόλο όπως και τα τελετουργικά έναρξης και λήξης
Η μητρική λειτουργία εντοπίζεται:
- Στον αυθορμητισμό, την δημιουργικότητα, την φαντασία, τα σύμβολα, το υλικό του θεραπευόμενου
- Στις ιστορίες και τους ρόλους που θα παίξει
- Στην ελευθερία να παίξει και να πειραματιστεί
- Στην ικανότητα της δραματοθεραπευτικής συνεδρίας να εμπεριέχει το παράδοξο, το απρόσμενο και το σκοτεινό και στην συνέχεια να το μετασχηματίσει
Ο ρόλος του παιχνιδιού στην δραματοθεραπευτική διαδικασία
Το παιχνίδι κατέχει σημαντική θέση στην δραματοθεραπευτική διαδικασία. Αρχικά ο δραματοθεραπευτής καλεί τον θεραπευόμενο να αναπτύξει τον αυθορμητισμό του. Να επεξεργαστεί, δηλαδή, τα θέματα που τον απασχολούν με μια παιγνιώδη διάθεση. Η εμπλοκή του θεραπευόμενου στο παιχνίδι, με την ανάπτυξη του αυθορμητισμού και της δημιουργικότητας του, είναι από τους σημαντικότερους στόχους της θεραπείας. Με την επίτευξή τους, ο θεραπευόμενος είναι πλέον σε θέση να μεταφέρει την παιγνιώδη διάθεση και την δημιουργικότητα του στην επίλυση των προβλημάτων στην καθημερινότητα του.
Η δραματοθεραπευτική συνεδρία μοιάζει με παιχνίδι, αφού αποτελεί έναν δυνητικό χώρο που εμπλέκονται στοιχεία της εξωτερικής και της εσωτερικής πραγματικότητας. Όπως το παιδί αλλάζει μέσα από το ίδιο το παιχνίδι, επεξεργαζόμενο τις συγκρούσεις και τα συναισθήματα του και, μετουσιώνοντας τα αρνητικά του συναισθήματα, έτσι συμβαίνει και με την δραματοθεραπευτική συνεδρία. Κατά την διάρκειά της, ο θεραπευόμενος αλλάζει, έχοντας την δυνατότητα να περιγράψει, να αλλάξει, να αποδομήσει, να ανασυνθέσει την πραγματικότητα του και τα θέματα που τον απασχολούν. Στην συνεδρία ο θεραπευόμενος μπορεί, ακόμη, να παίξει με ασφάλεια, να δημιουργήσει, να φανταστεί, να ονειροπολήσει, να μεγαλουργήσει. Να πειραματιστεί και να φτάσει στο ανέφικτο χωρίς λογοκρισία, βρίσκοντας τελικά τους τρόπους να μεταφέρει αυτές τις γνώσεις στην ζωή του.
Η δραματοθεραπεία πέρα από την χρήση του δράματος και του παιχνιδιού, αξιοποιεί και την έννοια του ρόλου. Ο ρόλος θεωρείται μονάδα προσωπικότητας, η οποία περιέχει σκέψεις και συναισθήματα. Αποτελεί έννοια της προσωπικότητας και είναι χαρακτήρας που ερμηνεύεται στο θέατρο. Χρησιμοποιείται όχι μόνο για την μεταφορά της κοινωνικής ζωής αλλά και ως μέθοδος θεραπείας μέσω δράματος.
Μέσα από την δραματοθεραπευτική διαδικασία και τα μέσα της στηρίζεται η κεντρική θεωρία της δραματοθεραπείας. Σύμφωνα με την οποία, η ευεξία εξαρτάται από την προσωπική μας ικανότητα να διαχειριστούμε ένα πολύπλοκο και συχνά αντιφατικό σύνολο ρόλων.