Η αυτοπεποίθηση είναι ένα από τα σημαντικότερα εφόδια που χρειάζεται να έχει ένα παιδί καθώς μεγαλώνει. Είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό για την συναισθηματική και ψυχική ανάπτυξή του καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του, καθώς επηρεάζει τόσο τις επιδόσεις του όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Η αυτοπεποίθηση αρχίζει να διαμορφώνεται από τα πρώτα κιόλας χρόνια του παιδιού και καθοριστικό ρόλο παίζουν τόσο οι γονείς όσο και ‘οι σημαντικοί άλλοι’ στην ζωή του παιδιού, όπως για παράδειγμα οι δάσκαλοι, οι συνομήλικοι και οι κοντινοί συγγενείς.
Αν και δεν υπάρχει μαγική συνταγή για να σιγουρευτούμε ότι ένα παιδί θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση, παρακάτω είναι κάποιες ιδέες που μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς σε αυτήν την προσπάθεια:
- Δείχνετε την αγάπη σας προς το παιδί σας κάθε μέρα και χρησιμοποιώντας διαφορετικούς τρόπους. Δείξτε την με λόγια και με πράξεις. Πείτε του τρυφερά λόγια, δώστε του αγκαλιές, κάντε του μικρές εκπλήξεις εκεί που δεν το περιμένει, πάρτε του ένα μικρό δωράκι και πάνω από όλα αφιερώστε του χρόνο. Χρόνο πολύ και ποιοτικό. Έτσι το παιδί μαθαίνει ότι είναι άξιο αγάπης και ότι οι σημαντικοί άνθρωποι στην ζωή του απολαμβάνουν την παρέα και εκτιμούν τον χαρακτήρα του. Μαθαίνει επομένως να εκτιμάει και το ίδιο τον εαυτό του.
- Εκτιμήστε και αναγνωρίστε τα θετικά του στοιχεία. Προσπαθήστε να κάνετε τουλάχιστον μια θετική επισήμανση κάθε μέρα. Πολλές φορές οι θετικές συμπεριφορές ενός παιδιού περνούν απαρατήρητες, γιατί οι γονείς τις θεωρούν δεδομένες ή θεωρούν πως το παιδί οφείλει να τις έχει. Έτσι εστιάζουν μόνο στις αρνητικές συμπεριφορές του και υπονομεύουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού τους, το οποίο αρχίζει να πιστεύει πως μόνο αρνητικά πράγματα κάνει. Αναγνωρίστε λοιπόν και όλα τα πράγματα που σας αρέσουν στο παιδί σας και στην συμπεριφορά του.
- Μην πέσετε όμως στην παγίδα των ασταμάτητων ‘μπράβο’ και των διαρκών επαίνων. Προτιμήστε να ενθαρρύνετε το παιδί σας παρά να το επαινέσετε. Η διαφορά μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά είναι σημαντική, διότι ο έπαινος εστιάζει συνήθως στο αποτέλεσμα, ενώ η ενθάρρυνση υπολογίζει και την προσπάθεια που κάνει ένα άτομο. Φράσεις όπως το ‘μου αρέσει ο τρόπος που το χειρίστηκες’ ή ‘φαίνεται πως δούλεψες πολύ σκληρά για αυτό’ ή ‘έχεις βελτιωθεί τόσο πολύ από την προηγούμενη φορά’ είναι φράσεις γνήσιας αναγνώρισης που ενθαρρύνουν το παιδί να προσπαθεί και που καλλιεργούν την αίσθηση ότι αξίζει. Είναι πολύ διαφορετικές από ότι ένα στεγνό και αόριστο ‘Μπράβο’ ή ένα ‘τα πήγες πολύ καλά’, το οποίο εστιάζει μόνο στο αποτέλεσμα. Όπως έχει πει και η Judy Arnall (2015), o έπαινος είναι σαν το fast food: είναι ωραίος σε μικρές δόσεις αλλά βλαβερός σε μεγάλες. Μην υπερβάλλετε όταν επαινείτε το παιδί σας, γιατί όπως κάθε υπερβολή είναι αρνητική. Φροντίστε όμως να το ενθαρρύνετε όσο περισσότερο μπορείτε. Και αν δεν είστε σίγουροι αν είναι αρκετό προτιμήστε το λίγο περισσότερο από το λίγο λιγότερο.
- Μην προφυλάσσετε το παιδί σας συνεχώς από τυχόν αποτυχίες. Απλώς βεβαιωθείτε ότι θα είστε δίπλα του όταν πέσει για να το βοηθήσετε να ξανασηκωθεί. Αφήστε το παιδί να πειραματιστεί και να δοκιμάσει τις δυνάμεις του. Έχει ανάγκη να μάθει μόνο του ως που φτάνουν οι δυνατότητες που έχει. Ταυτόχρονα όμως βοηθήστε το να θέτει ρεαλιστικούς στόχους που μπορούν να επιτευχθούν έτσι ώστε να παίρνει μια αίσθηση ικανοποίησης και να μην ματαιώνεται. Ακόμα και όταν είναι πολύ μικρό το παιδί μπορεί να κάνει πολλά πράγματα μόνο του. Επίσης, βεβαιωθείτε πως δεν έχετε υπερβολικές προσδοκίες από αυτό. Βοηθήστε το όποτε σας ζητάει βοήθεια, αλλά μην προτρέχετε και κυρίως μην τρέχετε από πίσω του για να τα κάνετε όλα εσείς αντί για εκείνο. Και τις φορές που δεν θα τα καταφέρει, δώστε έμφαση στην προσπάθεια που έκανε και όχι μόνο στο αποτέλεσμα.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να εκφράζει τις απόψεις του, αλλά και τα συναισθήματά του. Δείξτε του ότι το υπολογίζετε και ότι σέβεστε την προσωπικότητά του και την γνώμη του ακόμα και αν δεν συμφωνείτε με αυτήν. Δώστε του πολλές ευκαιρίες να παίρνει το ίδιο μόνο του αποφάσεις που επηρεάζουν την ζωή του. Από τις πιο μικρές, όπως το τι προτιμάει να φορέσει ή να φάει έως και τις πιο μεγάλες.
- Αποφύγετε τις ταμπέλες και τα επικριτικά σχόλια. Τις ειρωνίες και τους σαρκασμούς. Αφήνουν βαθιά σημάδια στην ευαίσθητη παιδική ψυχή. Συνήθως δεν τις εννοούμε, αλλά αν τις χρησιμοποιούμε συχνά τα παιδιά τις εσωτερικεύουν και μαθαίνουν να προσδιορίζουν τον εαυτό τους με αυτόν τον αρνητικό τρόπο. Καμία ταμπέλα δεν μπορεί να είναι ακριβής. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι μονοκόμματος όπως υποδηλώνει μια ταμπέλα που συχνά μπαίνει και ξεχνάει να βγει. Για παράδειγμα, ένα παιδί δεν μπορεί να είναι πάντα κλαψιάρικο ή πάντα τεμπέλικο ή πάντα αγενές. Μπορεί συγκεκριμένες συμπεριφορές του να μην είναι αποδεκτές, αλλά η λύση σίγουρα δεν είναι να βγάζουμε μια υπεργενικευμένη κρίση για το ‘είναι’ του παιδιού εξολοκλήρου.
- Και τέλος, φροντίστε τον εαυτό σας. Μην ξεχνάτε πως είστε ίσως το πιο δυνατό πρότυπο για το παιδί σας και πως έχει ανάγκη από ένα υγιές πρότυπο μίμησης. Σεβαστείτε λοιπόν τα δικά σας όρια και τις ανάγκες σας. Το παιδί σας μαθαίνει βλέποντάς σας να εκτιμάτε τον εαυτό σας.