Παρά τις προειδοποιήσεις από τους ειδικούς, οι περισσότεροι Έλληνες και Ελληνίδες εξακολουθούν να «σιγοψήνονται» κάτω από τον ήλιο ή να απολαμβάνουν παιχνίδια στις παραλίες χωρίς την κατάλληλη αντηλιακή προστασία. Έτσι, τα ηλιακά εγκαύματα είναι κάτι περισσότερο από συνηθισμένα. Κι όμως, η αποφυγή των ηλιακών εγκαυμάτων αποτελεί την ελάχιστη απαίτηση πρόληψης απέναντι στους μακροχρόνιους κινδύνους της ηλιακής ακτινοβολίας.
Πρώτες βουτιές στη θάλασσα και ο ήλιος σας έπιασε (για ακόμη μια φορά;) …απροετοίμαστους. Το αποτέλεσμα; Ηλιακό έγκαυμα. Μια δυσάρεστη και οδυνηρή εμπειρία που λίγο – πολύ όλοι έχουμε ζήσει και που θέλουμε να ξεπεράσουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Το ηλιακό έγκαυμα είναι μια οξεία βλάβη του δέρματος που έχει εκτεθεί υπερβολικά στον ήλιο. Οφείλεται στο UVB φάσμα της ακτινοβολίας (290-320nm), την οποία απορροφά σχεδόν κατά 90% το ανώτερο στρώμα της επιδερμίδας, ενώ ένα 10% φτάνει πιο βαθιά στο χόριο (το πιο βαθύ στρώμα του δέρματος). Ανάλογα με τη σοβαρότητά του, το έγκαυμα μπορεί να κυμαίνεται από απλό κοκκίνισμα της περιοχής που εκτέθηκε, 2-3 ώρες μετά την έκθεση, φτάνοντας έως το έντονο κοκκίνισμα με οίδημα (πρήξιμο) του δέρματος, φυσαλίδες γεμάτες ορό και πόνο. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, μπορούν να εμφανιστούν και συστηματικές επιπλοκές, όπως αφυδάτωση, διαταραχές ηλεκτρολυτών και ενδεχομένως λοιμώξεις.
Η σοβαρότητα ενός εγκαύματος είναι συνάρτηση πολλών διαφορετικών παραμέτρων. Σημαντικό ρόλο παίζουν παράγοντες, όπως το χρώμα του δέρματός μας (οι ανοιχτόχρωμοι είναι πιο ευαίσθητοι από τους σκουρόχρωμους), η ώρα και η διάρκεια έκθεσης στον ήλιο, η σωστή ή όχι εφαρμογή των μέτρων προστασίας, το σημείο όπου βρισκόμαστε (στο βουνό με χιόνι θα καούμε πολύ πιο εύκολα απ’ ό,τι σε μια ακρογιαλιά με άμμο και πεύκα). Αυτό συμβαίνει, γιατί ανεβαίνοντας υψόμετρο, η ακτινοβολία είναι πιο δυνατή και το χιόνι αντανακλά το 80% της ακτινοβολίας, ενώ η άμμος το 25%. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει η ηλικία. Τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα στην ηλιακή ακτινοβολία.
Η ερυθρότητα υποχωρεί συνήθως σε μία εβδομάδα με απολέπιση (ξεφλούδισμα) της επιδερμίδας. Στις περιοχές αυτές, μπορεί αργότερα να εμφανιστούν κηλίδες, δυσχρωμίες, σπίλοι (ελιές), ενώ μελλοντικά, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα καρκινογένεσης.
Προσοχή στα παιδιά
Σύμφωνα με τις προειδοποιήσεις που έχει εκδώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, τα παιδιά σχολικής ηλικίας μπορούν να πάθουν ηλιακά εγκαύματα ακόμα και με 15 – 20 λεπτά έκθεσης στον ήλιο. Ο λόγος είναι απλός. Στα παιδιά, η κερατίνη στοιβάδα του δέρματος είναι πιο λεπτή, τα επίπεδα μελανίνης λιγότερα και η αναλογία επιφάνειας σώματος προς μάζα σώματος μεγαλύτερη. Η πρόληψη των εγκαυμάτων στην παιδική ηλικία μειώνει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος στην ενήλικο ζωή. Ισχυρά επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης μελανώματος και άλλων όγκων του δέρματος συνδέεται με την αθροιστική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και το ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων κατά την παιδική ηλικία.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ηλιακή ακτινοβολία γίνεται ολοένα και πιο επιθετική, λόγω της τρύπας του όζοντος, μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί τα παιδιά πρέπει να αποφεύγουν την έκθεση στον ήλιο από τις 12 μέχρι τις 4 το μεσημέρι και να «φορούν» πάντοτε αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας (π.χ. SPF50+) ή ρούχα, όταν για κάποιο λόγο εκτεθούν στον ήλιο παραπάνω από το κανονικό.
Ωστόσο, όταν το παιδί βρίσκεται στην εφηβεία, τα πράγματα δυσκολεύουν. Ιδιαίτερα στην ηλικιακή ομάδα των 11 – 14 ετών παρατηρείται παρατεταμένη έκθεση κι αυτό γεννά έντονο προβληματισμό, σε σχέση με την αύξηση του αριθμού των μελανωμάτων που παρατηρείται στις νέες ηλικίες. Επίσης οι κρατικοί και επιστημονικοί φορείς θα πρέπει να βρουν διαύλους επικοινωνίας με τους νέους, ώστε να τα ενημερώσουν σωστά για τους κινδύνους του ήλιου και τους κανόνες της σωστής αντηλιακής προστασίας.
Πως να προλάβετε τα εγκαύματα
- Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο τις ώρες της μέγιστης ηλιοφάνειας (12μμ – 3μμ). Επειδή στις διακοπές τυχαίνει συχνά να περνάμε ολόκληρη τη μέρα στη θάλασσα, θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.
- Χρησιμοποιείτε σωστά αντηλιακό, με δείκτη προστασίας (SPF) μεγαλύτερο από 25, μισή ώρα πριν την έκθεσή σας στον ήλιο (όχι λίγο πριν βουτήξετε στη θάλασσα). Ανανεώνετε το αντηλιακό σας μετά από κάθε βουτιά ή κάθε 2 ώρες.
- Μην ξεχνάτε το αντηλιακό stick χειλιών.
- Φοράτε γυαλιά και πλατύγυρο καπέλο που θα πρέπει να καλύπτει όχι μόνο το πρόσωπο, αλλά και τον αυχένα και τα αυτιά.
- Φοράτε βαμβακερά, ανοιχτόχρωμα και πυκνής ύφανσης ρούχα, τα οποία ο ήλιος δεν μπορεί να διαπεράσει.
- Μην αφήνετε τα παιδιά να παίζουν απροστάτευτα κάτω από τον μεσημεριανό ήλιο. Οπωσδήποτε μακό μπλουζάκι, καπέλο και γυαλιά.
- Αναζητήστε τη σκιά μιας ομπρέλας ή ενός δένδρου.
- Ανάλογα με την ευαισθησία του δέρματός σας, μπορείτε να λάβετε ένα συμπλήρωμα διατροφής με φωτοπροστατευτικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες, για πιο ολοκληρωμένη αντηλιακή προστασία για όλο το σώμα (μαλλιά, μάτια, δυσπρόσιτα σημεία, όπως τα αυτιά και τα κάτω άκρα).
Επιλέξτε το σωστό αντηλιακό
«Κλειδί» για την πρόληψη των ηλιακών εγκαυμάτων, πέρα από τα βήματα που αναφέραμε παραπάνω είναι και η επιλογή του κατάλληλου αντηλιακού, καθώς και η σωστή του χρήση.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε «κατάλληλο αντηλιακό»; Είναι το αντηλιακό που προστατεύει τόσο από UVA όσο και από UVB, που είναι θερμο- και φωτο- σταθερό, που δεν φεύγει εύκολα με το νερό, τον ιδρώτα, την τριβή, που απορροφάται γρήγορα, που δεν προκαλεί αλλεργίες, που ενυδατώνει και είναι ασφαλές.
Ο δείκτης προστασίας SPF (Sun Protector Factor) στα αντηλιακά χαρακτηρίζει τον βαθμό προστασίας που αυτά προσφέρουν από την ακτινοβολία UVB. Ο SPF αντιπροσωπεύει το πόσες φορές μεγαλύτερος είναι ο χρόνος παραμονής στην ήλιο μέχρι το έγκαυμα, σε σχέση με τον χρόνο χωρίς το αντηλιακό. Αν, δηλαδή, ένα αντηλιακό έχει SPF 15 και κάποιος θα κοκκίνιζε φυσιολογικά μετά από 10 λεπτά έκθεσής του στον ήλιο, με τη χρήση του αντηλιακού θα χρειαστούν 15Χ10=150 λεπτά, για το αντίστοιχο κοκκίνισμα.
Οι πολύ μεγάλοι SPF δεν είναι τόσο σημαντικοί. Αρκεί να ξέρουμε ότι ένας δείκτης SPF15 σημαίνει ότι το αντηλιακό φιλτράρει το 93% των ακτίνων UVB, ενώ ένα αντηλιακό με δείκτη SPF30 φιλτράρει το 97% και θεωρείται πολύ ικανοποιητικός.
Αντιμετώπιση
Αν δεν τα καταφέρατε καλά με την πρόληψη και τελικά… καήκατε, διαβάστε τι μπορείτε να κάνετε από εδώ και πέρα…
- Βάλτε κομπρέσες (γάζες ή πετσέτες) με δροσερό νερό, φυσιολογικό ορό ή χαμομήλι στην πάσχουσα περιοχή. Η επανάληψη αυτής της διαδικασίας τις πρώτες ώρες για αρκετές φορές, μειώνει την εξάπλωση και το βάθος του εγκαύματος.
- Εφαρμόστε δύο φορές την ημέρα, για 2-3 μέρες, μια κορτιζονούχο κρέμα και ενδιαμέσως καταπραϋντικές κρέμες με αλόη ή καλαμίνη. Πολύ σημαντικός στην αντιμετώπιση των ηλιακών εγκαυμάτων είναι ο ρόλος της αλόης, που έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση τραυμάτων και εγκαυμάτων από τα αρχαία χρόνια.
- Μην χρησιμοποιείτε ενυδατικά λάδια στο έγκαυμα, γιατί παγιδεύουν τη θερμότητα μέσα στο δέρμα.
- Έχει αποδειχτεί ότι η ασπιρίνη επιταχύνει πολύ και την επούλωση των εγκαυμάτων. Προσοχή όμως! Σημαντική προϋπόθεση είναι να μην υπάρχουν προβλήματα με το στομάχι.
- Αυξήστε την κατανάλωση υγρών.
- Καλύψτε την πληγείσα περιοχή με ελαφρά ρούχα από βαμβακερό ή λινό ύφασμα, σε φαρδιά γραμμή, ώστε να μην πιέζεται.
- Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο μέχρι την επούλωση και στη συνέχεια εφαρμόστε όλες τις οδηγίες προστασίας.