Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (2001), τα προβιοτικά είναι ζωντανοί οργανισμοί, που όταν χορηγηθούν σε κατάλληλη ποσότητα έχουν ευεργετική επίδραση στην υγεία του ξενιστή. Φυσιολογικά, βρίσκονται σε τροφές ή σε συμπληρώματα.
Δες ακόμα: Ο ρόλος των προβιοτικών στην υποτροπιάζουσα κολπίτιδα
Η προέλευση των προβιοτικών
Ο όρος προβιοτικά άρχισε να χρησιμοποιείται κυρίως μετά το 1980. Το σκεπτικό αναπτύχθηκε για πρώτη φορά το 1907 από τον Ρώσο νομπελίστα Elie Metchnikoff, ο οποίος αφού παρατήρησε ότι οι αγρότες από τη Βουλγαρία και τη Ρωσία που κατανάλωναν γιαούρτι ζούσαν περισσότερο λόγω αυτής της συνήθειάς τους, διατύπωσε την άποψη ότι θα ήταν δυνατή μια τροποποίηση της εντερικής χλωρίδας με αντικατάσταση των βλαβερών μικροοργανισμών της από χρήσιμους.
Το ανθρώπινο σώμα και ο τρόπος δράσης των προβιοτικών
Το ανθρώπινο έντερο αποικίζεται από 100 περίπου δισεκατομμύρια βακτήρια, των οποίων η συγκέντρωση αυξάνεται προοδευτικά από το δωδεκαδάκτυλο προς το παχύ έντερο. Οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί πρέπει να είναι ζώντες κατά τη χορήγησή τους και να παρέχουν ασφάλεια. Επίσης, να χορηγούνται στις κατάλληλες ποσότητες οι οποίες να προκαλούν τη στοχευμένη δράση στον ξενιστή.
Παρότι οι ακριβείς μηχανισμοί δράσης των προβιοτικών δεν έχουν γίνει πλήρως κατανοητοί, φαίνεται πως με την προσκόλλησή τους στο τοίχωμα του εντέρου παράγουν ουσίες με αντιβιοτικές ιδιότητες, οι οποίες παρεμποδίζουν την προσκόλληση και διείσδυση παθογόνων μικροοργανισμών.
Ταυτόχρονα, μπορεί να τροποποιήσουν την ανοσολογική απάντηση του πεπτικού σωλήνα του ξενιστή με παραγωγή κυτταροκινών, ενώ φαίνεται ότι συμβάλλουν και στη μείωση της σπλαγχνικής υπερευαισθησίας (στέλεχος L. Acidophilus) και στη βελτίωση της εντερικής κινητικότητας μέσω στελεχών (πχ Lactobacillus spp. και Bifidobacteria spp.), τα οποία μετατρέπουν άπεπτους υδατάνθρακες σε λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου με θρεπτική δράση για τον βλεννογόνο του εντέρου.
Τροφή ή συμπλήρωμα; Ποια είναι η καταλληλότερη πηγή προβιοτικών;
Οι ζώντες προβιοτικοί παράγοντες διατίθενται σε γαλακτοκομικά προϊόντα, τα οποία έχουν προκύψει από ζύμωση και σε τρόφιμα εμπλουτισμένα με προβιοτικά. Είναι διαθέσιμα, επίσης, σε μορφή δισκίου, κάψουλας ή σκόνης όπου τα βακτήρια βρίσκονται σε λυοφιλιωμένη μορφή.
Επειδή, τα προβιοτικά λαμβάνονται εν γένει από το στόμα, για την πρόληψη της καταστροφής τους στο όξινο περιβάλλον του στομάχου, έχουν αναπτυχθεί ειδικές τεχνικές για τη δημιουργία της μορφής κυκλοφορίας τους στο εμπόριο.
Αν και τα προβιοτικά θεωρούνται ασφαλή, υπάρχει ανησυχία για την ασφάλειά τους σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ασθενών, όπως οι ασθενείς με ανοσοανεπάρκεια, με σύνδρομο βραχέος εντέρου, με βαλβιδοπάθειες ή με κεντρικούς φλεβοκαθετήρες ή και σε ασθενείς με σοβαρή φλεγμονώδη εντεροπάθεια λόγω βακτηριακής μετάθεσης.