Πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Γράφει ο Δημητρακόπουλος Ιωάννης, Γυναικολόγος – Μαιευτήρας συνεργάτης του doctoranytime.gr
Η πρωτογενής πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας συμπεριλαμβάνει τον εμβολιασμό κατά της HPV λοίμωξης και τις μεθόδους αναστολής της έκθεσης του ατόμου σε παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
Δευτερογενής πρόληψη
Η δευτερογενής πρόληψη συμπεριλαμβάνει ιατρικές εξετάσεις που συντελούν στην έγκαιρη διάγνωση προκαρκινικών καταστάσεων ή του καρκίνου σε αρχικά στάδια.
Αυτές είναι:
- Test Pap. H κυτταρολογική εξέταση επιχρισμάτων από τον ένδο- και έξω-τράχηλο κατά Παπανικολάου 1 χρόνο μετά την έναρξη σεξουαλικών επαφών ή μετά το 21ο έτος της ζωής. (Σύμφωνα με τις οδηγίες εταιριών κολποσκόπισης και παθολογίας τραχήλου).
- HPV DNA Tests. Πρόκειται για μεθόδους ανίχνευσης και ταυτοποίησης του ιού HPV σε κυτταρολογικό υλικό από τον τράχηλο της μήτρας.
- Κολποσκόπηση. Πρόκειται για μέθοδο εξέτασης του τραχήλου της μήτρας αλλά και ολόκληρου του κατώτερου γεννητικού συστήματος της γυναίκας σε μεγέθυνση έως και 24 φορές και υπό δυνατό και ειδικό φως. Με την παραπάνω μέθοδο γίνεται δυνατή η εκτίμηση των προδρόμων μεταβολών της προδιηθητικής νόσου και επίσης μπορούμε να πάρουμε βιοψίες.
Οι προδιηθητικές μορφές είναι 100 φορές συχνότερες από τον διηθητικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και για τον παραπάνω λόγο η πρόληψη, πρωτογενής ή δευτερογενής έχει πολύ μεγάλη σημασία.
Eνδειξεις μολυνσης απο ιους HPV μπορει να αποτελεσουν οι μορφολογικες αλλοιωσεις που παρατηρουνται κατα την κυτταρολογικη εξεταση (pap test), η οποια μεθοδος ομως δεν εχει μεγαλη ευαισθησια , δεδομενου οτι αφ΄ ενος ειναι υποκειμενικη και αφ΄ ετερου οι ιοι ειναι δυνατον να μην εχουν προκαλεσει ακομη βλαβες στα κυτταρα (πολυ συχνα). H ανιχνευση και τυποποιηση (διαπιστωση ιων χαμηλης, μετριας, υψηλης ογκογενετικης δρασης), του ιου γινεται με ασφαλεια αποκλειστικα και μονο με τις ιδιαιτερα ευαισθητες μεθοδους της μοριακης βιολογιας.
Oι πλεον ευαισθητες μεθοδοι απο αυτες (αλυσιδωτη αντιδραση πολυμερασης (PCR) αν και πολυδαπανη προς το παρον για το διαγνωστικο εργαστηριο, αποτελει παγκοσμιως τη μεθοδο εκλογης για τη μελετη των λοιμωξεων απο τους ιους HPV.
H τεχνικη PCR εφαρμοζεται σημερα στη χωρα μας και η συνεκτιμηση των αποτελεσματων της, με το pap test, με την κολποσκοπικη εμφανιση του τραχηλου, δινουν τις απαραιτητες πληροφοριες στον θεραποντα γυναικολογο, ουτως ωστε να εκτιμησει την προγνωση της εξελισσομενης αλλοιωσης και να λαβει θεραπευτικες αποφασεις.
Το τεστ Παπανικολαου ειναι μια εξεταση ρουτινας, την οποια πρεπει να πραγματοποιησουν ολες οι γυναικες απο την εναρξη της σεξουαλικης τους ζωης (η την ηλικια των 18 ετων) και κατοπιν ετησιως. Αποτελει μια απο τις εξετασεις ρουτινας και screening για τον καρκινο του τραχηλου (οπως η μαστογραφια για τον καρκινο του μαστου), που εμφανιζονται σημερα με σκοπο την εντοπιση πιθανων παθολογικων κυτταρων η μη φυσιολογικων κυτταρων πανω στον τραχηλο και παραλληλα αποτελει την πρωτη γραμμη εντοπισης του ιου HPV ο οποιος πλεον τεινει να αποκτησει εικονα επιδημιας αφου αγγιζει πανω απο 40 με 45% του γυναικειου πληθυσμου σημερα.
Επιπλεον περα απο τον εντοπισμο τυχον παθολογικων η μη φυσιολογικων κυτταρων στον τραχηλο και στον ενδοτραχηλο της γυναικας με το τεστ Παπανικολαου μπορουμε να εντοπισουμε ελαφριες κολπιτιδες, τραχηλιτιδες η πιθανες μυκητιασικες μολυνσεις, αυτο ομως που μονοπωλει το ενδιαφερον τα τελευταια χρονια και αποτελει ενα επιστημονικο προβληματισμο τοσο για τους ιατρους οσο και για τις ασθενεις, αποτελει ο ιος HPV.
Ο προληπτικος ελεγχος με pap-test κολποσκοπηση και DNA τυποποιηση του ιου ειναι τα οπλα που σημερα διαθετουμε για την προληψη των συνεπειων απο τη μολυνση του ιου HPV. Ταυτοχρονα υπαρχουν μορφες μολυνσης που πρεπει απλως να παρακολουθουνται (διαγνωσμενη απλη HPV μολυνση, η ελαφρου βαθμου δυσπλασια) και μορφες που πρεπει να θεραπευονται (υψηλου βαθμου δυσπλασια).
Για ολα αυτα πρεπει να λαμβανονται υπ’ οψιν η επιπτωση της μολυνσης στην ψυχολογια και την σεξουαλικη ζωη της ασθενους, η ηλικια της, ο τυπος του ιου καθως και η γνωμη του εξειδικευμένου στο αντικειμενο γυναικολογου. Υπαρχουν συγκεκριμενες και αποτελεσματικες μεθοδοι προφυλαξης. Η χρηση προφυλακτικου μειωνει την πιθανοτητα μολυνσης απο τον ιο, χωρις ομως να την εκμηδενιζει. Το προφυλακτικο, βεβαια, εχει το μεγαλο πλεονεκτημα οτι εμποδιζει τη μεταδοση πολλων σεξουαλικως μεταδιδομενων νοσηματων και γι’ αυτο η χρηση του συνισταται ουτως η αλλως.
Ένα νεο προληπτικο οπλο εναντια στον καρκινο του τραχηλου της μητρας εχουν, πλεον, στη διαθεση τους επιστημονες και γυναικες: το εμβολιο. Προσοχη, όμως, δεν ειναι πανακεια !
Σε καμια περιπτωση η χορηγηση του δε σημαινει οτι καταργει το προφυλακτικο η τους προληπτικους ελεγχους με τεστ Παπανικολαου. Κι αυτο για δυο τουλαχιστον προφανεις λογους: πρωτον, επειδη το εμβολιο δεν προστατευει απο ολα τα στελεχη και, δευτερον, επειδη μπορει κάποιος να έχει μολυνθεί απο καποιο στελεχος πριν απο τον εμβολιασμο. Ο τελευταιος δεν μπορει να αντικαταστησει το τεστ Παπανικολαου, το οποιο αποτελει και την καλυτερη μεθοδο αδρης απεικονισης για πιθανες παθολογικες καταστασεις του τραχηλου. Το εμβολιο, ακομη κι εκεινο του μελλοντος, που θα παρεχει ολοενα μεγαλυτερη προστασια εναντιον <<επικινδυνων>> στελεχων του ιου HPV, θα αποτελει μονο ενα μεσο ελαχιστοποιησης της μολυνσης απο HPV, δε θα καλυπτει ολοκληρωτικα.
Στη χώρα μας ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV έχει ενταχθεί επίσημα στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας. Το μεγάλο όφελος που θα έχει κάθε κοπέλα αν εμβολιαστεί, επιβεβαιώνεται από το ευρύ ηλικιακό φάσμα σύστασης και ασφαλιστικής κάλυψης που παρέχεται από την πολιτεία. Τα εμβόλια Χορηγούνται δωρεάν σε ηλικίες 12 – 26 ετών. Ο HPV εμβολιασμός αποτελεί πρακτική ρουτίνας για τα κορίτσια 12-15 ετών. Η ηλικία αυτή, με αιχμή την ηλικία των 12 ετών, είναι η περίοδος που ολοκληρώνεται όλη η σειρά των εμβολίων του εθνικού προγράμματος εμβολιασμών, καθώς η ανταπόκριση στους εμβολιασμούς είναι η βέλτιστη και η συμμόρφωση εφήβων στις ιατρικές συστάσεις είναι υψηλή. Το HPV εμβόλιο είναι
ένα ακόμα εμβόλιο της εφηβικής ηλικίας που πρέπει να χορηγείται στην ίδια ηλικία με τα υπόλοιπα εμβόλια.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η αιχμή της HPV λοίμωξης είναι η ηλικία από 16 – 26 έτη. Συνεπώς οι έφηβες και νεαρές γυναίκες είναι οι πιο ευάλωτες ηλικιακές ομάδες. Για τον λόγο αυτό το εμβόλιο παρέχεται δωρεάν έως την ηλικία των 26 ετών, καθώς προστατεύει από μελλοντικές λοιμώξεις όλες τις έφηβες και νεαρές γυναίκες που δεν έχουν προλάβει να εμβολιαστούν στην ηλικία των 12 – 26 ετών. Σε άνδρες και γυναίκες η πιθανότητα επαφής με ιό HPV ανέρχεται στο 60-70%
Η δράση των HPV εμβολίων οφείλεται σε τεχνητά ιόμορφα σωματίδια (VLP- Virus Like Particles) τα οποία μιμούνται τον ιό και προάγουν την παραγωγή αντισωμάτων όμως δεν προκαλούν λοίμωξη διότι δεν περιέχουν γεννετικό υλικό του ιού.
Ο HPV εμβολιασμός ξεκίνησε παγκοσμίως πριν από περίπου 9 χρόνια ενώ κλινικές μελέτες διαρκούν τα τελευταία 11 χρόνια. Παγκοσμίως έχουν γίνει πάνω από 100 εκατομμύρια δόσεις και δεν έχει παρουσιαστεί καμιά ανεπιθύμητη ενέργεια λόγω του παραπάνω εμβολίου. Καμία σοβαρή προκαρκινική βλάβη δεν έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι χρειάζεται επανάληψη του εμβολίου καιά τον χρόνο που διαρκούν οι κλινικές μελέτες. Δηλαδή στα 9 έτη μετά τον HPV εμβολιασμό εξακολουθεί και υπάρχει προστασία από τον HPV.
Τα αποτελέσματα του HPV εμβολιασμού μέχρι σήμερα είναι:
- Μείωση της παθολογικής κυτταρολογίας. Παρουσιάστηκε 75% μείωση των παθολογικών test pap.
- Μείωση των κρουσμάτων γενετικών κονδυλωμάτων
- Μείωση των προκαρκινικών αλλοιώσεων
- Μείωση των περιστατικών καρκίνου της μήτρας.
Γενικά υπάρχει καλλίτερη συμμόρφωση στην λήψη Test Pap μεταξύ των γυναικών που έχουν κάνει το εμβόλιο HPV οι οποίες γενικά είναι πιο συνειδητοποιημένες σχετικά με την HPV λοίμωξη.