Γυναικεία υπογονιμότητα: Τι πρέπει να γνωρίζετε και να προσέχετε!

Η επιθυμία και λαχτάρα για την απόκτηση ενός παιδιού στις μέρες μας κινδυνεύει να γίνει όνειρο που για άλλους θα πάρει σάρκα και οστά και για άλλους δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ.

Αυτό είτε γιατί δεν το κυνήγησαν πραγματικά ή γιατί στο βάθος της ψυχής τους δεν το ήθελαν κιόλας αφού δεν πιστεύουν ότι μπορεί να είναι κάτι τόσο σημαντικό που θα τους αλλάξει την ζωή προς το καλύτερο.

Σε αυτήν την περίπτωση την θέση του  θα πάρει ο πόνος  και πολλές φορές η απομόνωση από τον ηλικιακό μας περίγυρο.

Μόνο στην Ευρώπη, η συχνότητα της υπογονιμότητας είναι περίπου 14% (σύμφωνα με τα στοιχεία του National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health). Υπολογίζεται πως στο 30-40% των υπογόνιμων ζευγαριών το πρόβλημα εντοπίζεται στην γυναίκα αποκλειστικά ή και σε συνδυασμό με αναπαραγωγικά προβλήματα και του συντρόφου της, αν και μερικοί άντρες, ακόμη και σήμερα, αμφισβητούν σθεναρά την πιθανή συμμετοχή τους στο πρόβλημα της γονιμότητας.

Ακόμα κι αν δεν έχετε σκοπό να κάνετε παιδί αυτήν την περίοδο της ζωής σας ή αν έχετε ήδη ένα και δεν είστε καθόλου σίγουρες για το πότε και το αν θα θελήσετε να αποκτήσετε δεύτερο, υπάρχουν ορισμένα βασικά πράγματα που είναι σκόπιμο να γνωρίζετε, πριν ξεκινήσετε και βέβαια για να μη δυσκολευτείτε.

Ηλικία

Η ηλικία αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα που καθορίζει τη γυναικεία γονιμότητα και αυτό γιατί μετά την ηλικία των 36 ετών από τη μια ελαττώνεται ο αριθμός των ωοθυλακίων που υπάρχουν στις ωοθήκες και από την άλλη  επηρεάζεται  η ποιότητα των ωαρίων που βρίσκονται μέσα στα ωοθυλάκια με αποτέλεσμα την δημιουργία εμβρύων χαμηλής ποιότητας που δεν μπορούν να εμφυτευθούν στην μήτρα.

Αν μια γυναίκα προβλέπει πως θα τεκνοποιήσει σε μεταγενέστερο χρόνο, η πρόκειται να υποβληθεί σε χημειοθεραπεία – ακτινοθεραπεία λόγω νεοπλασίας μαστού – ωοθηκών ή ακόμα παρουσιάζει γενετική προδιάθεση (πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια) από την μητέρα για πρόωρη εμμηνόπαυση μπορεί να καταψύξει ωάρια ή ωοθηκικό ιστό σε πιο μικρή ηλικία και να τα χρησιμοποιήσει αργότερα.

Δανοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι μπορούν να προβλέψουν τη γονιμότητα μιας γυναίκας από την ηλικία που η μητέρα της μπήκε στην εμμηνόπαυση, σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο Human Reproduction.

Οι ερευνητές με επικεφαλής την Δρ Τζέην Μπέντσεν του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Κοπεγχάγης υποστηρίζουν ότι οι γυναίκες των οποίων οι μητέρες είχαν πρόωρη εμμηνόπαυση, έχουν λιγότερα ωάρια, συγκριτικά με γυναίκες των οποίων οι μητέρες μπήκαν στην εμμηνόπαυση σε προχωρημένη ηλικία.

Όπως είναι γνωστό, οι γυναίκες γεννιούνται με προκαθορισμένο αριθμό ωαρίων για τη διάρκεια της ζωής τους, τα οποία μειώνονται με σταθερό ρυθμό ανά μήνα. Άρα οι γυναίκες που εκ γενετής φέρουν μικρότερο αριθμό ωαρίων, έχουν μικρότερες πιθανότητες τεκνοποίησης.

Οι Δανοί επιστήμονες μελέτησαν 527 γυναίκες, 20-40 ετών και υπολόγισαν βάσει ορμονικών εξετάσεων, τον αριθμό των ωαρίων που είχε κάθε γυναίκα. Διαπίστωσαν ότι τα ωάρια μειώνονταν ταχύτερα στις γυναίκες των οποίων οι μητέρες είχαν πρόωρη εμμηνόπαυση (δηλαδή, πριν την ηλικία των 45 ετών), συγκριτικά με τις γυναίκες των οποίων οι μητέρες είχαν μπει στην εμμηνόπαυση μετά τα 55 έτη.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η γονιμότητα αρχίζει σταδιακά να μειώνεται περίπου 20 χρόνια πριν την έναρξη της εμμηνόπαυσης. Έτσι, μια γυναίκα που μπαίνει στην εμμηνόπαυση στα 45, είναι πιθανό ότι θα αρχίσει να έχει μείωση της γονιμότητάς της ήδη από την ηλικία των 25 ετών.

Προς το παρόν, η κατάψυξη ωαρίων δεν έχει εφάμιλλα αποτελέσματα σε σχέση με την κατάψυξη εμβρύων που προκύπτουν από  την κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση αλλά είναι μια καλή και ίσως μοναδική επιλογή εάν δεν υπάρχει σύντροφος (healthin.gr).

Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία που μένει έγκυος μια γυναίκα τόσο αυξάνει η πιθανότητα για αποβολή λόγω χρωμοσωματικών ανωμαλιών του εμβρύου. Η χρήση μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής  αλλά και  έγκαιρου προγεννητικού ορμονικού ελέγχου (FSH-LH-E2-AMH) έχει αποδειχθεί χρήσιμος σύμβουλος  για γυναίκες που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της ηλικίας.

Η καθυστέρηση δημιουργίας οικογένειας στην εποχή μας ως αποτέλεσμα του νέου τρόπου ζωής και συνθηκών με την γυναίκα να ενδιαφέρεται περισσότερο για την  επαγγελματική της καριέρα λόγω ψυχικής, οικονομικής ανασφάλειας που της προσφέρει η κοινωνίας μας και την κάνει να το αναβάλει ενώ ταυτόχρονα συνάπτει περισσότερες ερωτικές σχέσεις την οποία κάνουν πιο εκτεθειμένη σε σεξουαλικά μεταδιδόμενα και σοβαρές φλεγμονές του αναπαραγωγικού της συστήματος (ενδομητρίτιδα – σαλπιγγίτιδα) και  κάνουν ακόμα πιο  δύσκολο το θέμα το παιδί και ειδικά με φυσική σύλληψη.

Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα που είναι επικίνδυνα για τη γονιμότητα είναι κυρίως τα χλαμύδια και η γοννόρροια, τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν εύκολα, αλλά αν μείνουν χωρίς θεραπεία μπορεί να δημιουργήσουν μεγάλο πρόβλημα υπογονιμότητας. Η καλύτερη λύση δεν είναι άλλη από τη χρήση προφυλακτικού που προστατεύει από αυτά τα νοσήματα και ειδικά όταν δεν έχετε σταθερό σύντροφο.

Πρέπει να τονίσουμε, αντίθετα με τα όσα ίσως πιστεύει ο κόσμος, ότι ο έρπης ή τα κονδυλώματα (ιός HPV) δεν επηρεάζουν την ικανότητα μιας γυναίκας να συλλάβει ή να κρατήσει ένα μωρό και να φέρει σε πέρας μία εγκυμοσύνη.

Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι ένα μεγάλο μέρος των γυναικών δεν παρουσιάζει πάντα κάποιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα, για αυτό κρίνεται αναγκαίο ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος να συνοδεύεται  πέραν του Τεστ Παπ με ένα υπερηχογράφημα και καλλιέργεια κολπικών-τραχηλικών επιχρισμάτων για αερόβια – αναερόβια – ουρεόπολασμα – μυκόπλασμα – χλαμύδια κ.α ειδικά σε κάθε περίπτωση αλλαγής ερωτικού συντρόφου.

Φυσιολογικό βάρος

Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να είστε ούτε εξαιρετικά αδύνατες αλλά ούτε και υπέρβαρες.

Για το  αυξημένο σωματικό βάρος της γυναίκας και την επίδραση του στην γυναικεία γονιμότητα πολλές μελέτες έχουν γραφτεί η αλήθεια είναι όμως ότι, σε κάποιες περιπτώσεις επηρεάζει τον εμμηνορυσσιακό κύκλο και δημιουργεί δυσκολίες στον προσδιορισμό της ωοθυλακιορρηξίας  των γόνιμων ημερών αλλά και διαταράσσει την ισορροπία των ορμονών με την οποία λειτούργει το σώμα της. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κύριος αιτιολογικός παράγοντας υπογονιμότητας.

Γυναίκες και με αυξημένο βάρος (Δεικτης μάζας σώματος μεγαλύτερος από 25-30 kg/m2) μπορούν τις περισσότερες φορές με φυσική σύλληψη ή με κάποια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής να αποκτήσουν παιδί. Μια προσπαθεια μείωσης του σωματικού βάρους του όμως μπορεί να  οδηγήσει σε χαμηλότερο ποσοστό επιπλοκών της κύησης και να θέσουν σε λιγότερους κινδύνους το μωρό τους.

Η ήπια αεροβική άσκηση 3 έως  5 φορές εβδομαδιαίως βοηθά στον έλεγχο του βάρους και στην αρμονική λειτουργία του οργανισμού και θα βελτιώσει πολύ  να αντιμετωπίσετε καλύτερα την επιπλέον ένταση με την οποία θα επιβαρυνθεί το σώμα σας προκειμένου να αντεπεξέλθει στην εγκυμοσύνη.

Οι υπερβολές, όμως και εδώ που συνδυάζονται με γρήγορη και μεγάλη απώλεια βάρους μπορούν να  προκαλέσουν διαταραχή ή και διακοπή του έμμηνορρυσιακού κύκλου.

Το ισορροπημένο διαιτολόγιο με επαρκή πρόσληψη βιταμινών, ασβεστίου, σιδήρου, φυλλικού οξέος ενισχύει την πιθανότητα σύλληψης. Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται να δοθεί στην λήψη μέσα από την τροφή ιχνοστοιχείων όπως Σελήνιο, ψευδάργυρο, ιώδιο, μαγγάνιο αλλά και αμινοξέων. Διατροφή πλούσια σε πολυακόρεστα και ω-3 λιπαρά όπως και σε αντιοξειδωτικές ουσίες έχει καταλυτικό ρόλο στη διατήρηση της γονιμότητας και στη συνέχιση της εγκυμοσύνης που θα επιτευχθεί.

Υγιεινός τρόπος ζωής

Το κάπνισμα και ο εθισμός σε εξαρτησιογόνες ουσίες  είναι στοιχεία που τα συναντάμε πιο συχνά σε υψηλό ποσοστό υπογόνιμων γυναικών ή σε γυναίκες που καθυστερούν ή και ακόμα δυσκολεύονται να μείνουν έγκυες συγκριτικά με άλλες που δεν καπνίζουν και αυτό γιατί επηρεάζει την ποιότητα των ωάριων και την γονιμοποιητική τους ικανότητα από το σπέρμα. Στις μελέτες που έχουν γίνει συμπεριλαμβάνονται και οι παθητικές καπνίστριες όχι βέβαια στον βαθμό των ενεργητικών καπνιστών. Ποτέ δεν είναι αργά για να το διακόψουμε. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και καφέ ( μεγαλύτερη από δύο καφέδες τη μέρα), τείνης(τσάι)  συνδράμει και αυτή στο πρόβλημα αλλά και στην περίπτωση εγκυμοσύνης μπορεί έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου. Μια επιτρεπτή και ίσως αποδεκτή κατανάλωση αλκοόλ είναι λιγότερο από 14 μονάδες εβδομαδιαίως  για τις γυναίκες και λιγότερο από 21 μονάδες εβδομαδιαίως για τους άνδρες. Μια μονάδα αλκοόλ είναι περίπου ένα μικρό ποτήρι κρασί ή μια δόση αλκοολούχου ποτού όπως ουίσκι,κλπ.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Αρκετοί περιβαλλοντικοί παράγοντες ενοχοποιούνται για τα συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά της υπογονιμότητας στις σύγχρονες κοινωνίες. Είναι γνωστό  ότι το καυσαέριο των μεγάλων πόλεων αλλά και  τα ζιζανιοκτόνα, τα εντομοκτόνα, τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται ευρέως στην ελληνική επαρχία έχουν βλαβερές συνέπειες στην υγεία, στην γονιμότητα και στον αυξημένο αριθμό αποβολών.  Οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα καθαριστήρια, στις εκτυπώσεις και στις βαφές συνδυάζονται με χαμηλότερη γονιμότητα.  Τέλος, και οι ακτινοβολίες ενοχοποιούνται για τα μεγαλύτερα ποσοστά υπογονιμότητας που παρατηρούνται σε γυναίκες που εργάζονται σε χώρους όπως είναι τα ακτινοδιαγνωστικά εργαστήρια, ραντάρ αεροδρομίων.

Αγχώδης τρόπος ζωής

Το άγχος επιδρά στη γονιμότητα, μεταβάλλοντας το ρυθμό έκκρισης και τη λειτουργική ισορροπία των αναπαραγωγικών ορμονών, με αποτέλεσμα τη διαταραχή της εμμηνόρρυσης με αντίκτυπο στην καθυστέρηση και αναστολή της ωοθυλακιορρηξίας καθώς επίσης και στην λίμπιντο που δεν πρέπει να ξεχνάμε την σημασία της στην ψυχολογία του ζευγαριού.

Άλλες έρευνες  έδειξαν ότι γυναίκες με λιγότερο άγχος και θετικές σκέψεις κατά την διάρκεια της προσπάθειας ή θεραπείας για τεκνοποίηση είχαν καλύτερα αποτελέσματα από γυναίκες με αρνητικές σκέψεις.Ωστόσο, πολλές φορές ο ψυχισμός κατά την διάρκεια της προσπάθειας ή και θεραπείας  επηρεάζεται από τα γεγονότα, την πρόοδο στην θεραπεία, όπως και από τα θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα που παίρνει το ζευγάρι από τον γιατρό.Έτσι λοιπόν  φροντίστε  να σκέφτεστε πάντα θετικά είτε το ευνοούν οι συνθήκες είτε δεν το ευνοούν.

Φάρμακα

Κατηγορίες αντικαταθλιπτικών, αντιεπιληπτικών, παυσίπονα  ή και άλλα, όταν καταναλώνονται κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας και πιο ειδικά κατά την προσπάθεια εγκυμοσύνης, παρεμποδίζουν τη σωστή λειτουργία των ορμονών και προετοιμασίας του ενδομητρίου, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητές σύλληψης  τον συγκεκριμένο μήνα. Χρήσιμο θα ήταν κάθε φορά που πρόκειται να χρησιμοποιήσετε τέτοια σκευάσματα να διαβάζετε τις οδηγίες και ακόμα καλύτερα να ζητάτε ενημέρωση από τον ιατρό σας αφού μπορεί για κάποια από αυτά να είναι αντένδειξη η χρήση τους στην περίοδο εγκυμοσύνης.

Η αντισύλληψη

Το ενδομήτριο σπείραμα ή σπιράλ θεωρείται ότι αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη πυελικής φλεγμονής, ενώ οι φλεγμονές που σχετίζονται με το σπιράλ είναι πολύ σοβαρότερες. Η χρήση του σπιράλ δεν συνιστάται σε γυναίκες που δεν έχουν αποκτήσει παιδιά. Το αντισυλληπτικό χάπι, εκτός του ότι αποτελεί την πιο αποτελεσματική αντισυλληπτική μέθοδο, φαίνεται ότι προσφέρει κάποιο βαθμό προστασίας από την ανάπτυξη πυελικής φλεγμονής.

Η προστασία οφείλεται στο γεγονός ότι το χάπι προκαλεί πάχυνση της τραχηλικής βλέννας, με αποτέλεσμα να εμποδίζει την είσοδο στη μήτρα τόσο των σπερματοζωαρίων όσο και των μικροβίων. Ωστόσο, πρέπει να τονισθεί ότι το αντισυλληπτικό χάπι δεν προστατεύει πλήρως από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Τέλος, είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι γυναίκες ότι η λήψη αντισυλληπτικού χαπιού δεν επηρεάζει τη γονιμότητα.

Ύστερα από τη διακοπή του χαπιού, η γονιμότητα επανέρχεται πλήρως, όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες. Αλλά καλό θα ήταν να αποφύγουμε την σταθερή μακροχρόνια χρήση του διότι μπορεί να επισκιάσει αλλά προβλήματα.

Οι συχνές διακοπές κυήσεων υποβάλλουν σε σημαντικό κίνδυνο τη γονιμότητα της γυναίκας.

Η διαδικασία της ενέχει τον κίνδυνο τραυματισμού του τραχήλου, της καταστροφής του ενδομητρίου, αλλά και την πιθανότητα ανάπτυξης πυελικής φλεγμονής που σε κάποιες περιπτώσεις οι βλάβες που δημιουργούνται είναι μη αναστρέψιμες.

Άλλοι ιατρικοί παράγοντες

Η ενδομητρίωση και τα ινομυώματα  αποτελούν άλλον ένα παράγοντα υπογονιμότητας. Πρέπει, ωστόσο, να αναφερθεί ότι δεν υπάρχει πρόληψη  για αυτά αλλά η έγκαιρη  ανεύρεση τους οδηγεί στην γρήγορη ενημέρωση της γυναίκας αλλά και αντιμετώπιση πριν ξεκινήσει την προσπάθεια της για οικογένεια.

Καλύτερα να προνοούμε παρά να μετανοούμε. Ειδικά για την υγεία μας  η πρόληψη, έχει σημαντική αξία. Έτσι, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες είναι καλό να κάνουν κάποιους προληπτικούς ελέγχους, οι γυναίκες ιδίως για τη γονιμότητά τους.