Πολυκυστικές ωοθήκες: ένα συχνό πρόβλημα κυρίως για τις νέες γυναίκες!
Ο όρος πολυκυστικές ωοθήκες αναφέρεται στις ωοθήκες εκείνες που υπερηχογραφικά παρουσιάζουν πολλές μικρές κύστεις (τουλάχιστον 10-12) , κατανεμημένες στην περιφέρεια της ωοθήκης και με διάμετρο 8-10 χιλιοστά τουλάχιστον σε δύο από αυτές. Πρέπει όμως να σημειωθεί πως υπάρχει διαφορά μεταξύ μιας αποκλειστικά υπερηχογραφικά μικροπολυκυστικής ωοθήκης και της βαρύτερης εικόνας του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS).
Με ποιο μηχανισμό όμως προκαλείται η εμφάνιση των πολυκυστικών ωοθηκών;
Σε κάθε φυσιολογικό κύκλο κάθε μήνα με την έναρξη της εμμήνου ρύσεως, ο οργανισμός επιλέγει ένα ωοθυλάκιο από τη μία ωοθήκη, το οποίο αναπτύσσεται κάτω από την επίδραση των ορμονών των ωοθηκών μέχρι περίπου την 14η ημέρα (ανάλογα με τον κύκλο της γυναίκας), οπότε και γίνεται η ωορρηξία μετά την αιχμή της ορμόνης LH που παράγεται από την υπόφυση. Σε κάποιες γυναίκες η διαδικασία αυτή δε γίνεται σωστά με αποτέλεσμα να μη γίνεται ωορρηξία και να παραμένει το ωοθυλάκιο σαν μικρή κύστη στην ωοθήκη. Όταν αυτό συμβαίνει κάθε μήνα έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση της πολυκυστικής ωοθήκης. Κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο η μία ή και οι δύο ωοθήκες έχουν μέγεθος μεγαλύτερο του φυσιολογικού και φέρουν πολλές μικρές κύστεις. Πρέπει να τονιστεί ότι όταν αυτή η υπερηχογραφική εικόνα είναι τυχαίο εύρημα , δεν συνοδεύεται από κάποιο άλλο σύμπτωμα και η γυναίκα έχει φυσιολογικό κύκλο δεν χρειάζεται καμία θεραπεία.
Οι γυναίκες που παρουσιάζουν PCOS πρέπει να παρουσιάζουν δύο από τα παρακάτω ευρήματα:
α) υπερηχογραφική εικόνα πολυκυστικών ωοθηκών όπως αναφέρθηκε πιο πάνω
β) διαταραχές εμμηνορρυσίας (παρουσιάζεται αραιομηνόρροια, δηλαδή ο κύκλος έχει διάρκεια πάνω από 35 ημέρες και μπορεί να φτάνει μέχρι και τους 6 μήνες, λόγω ανωοθυλακιορρηξίας)
γ) σημεία αύξησης των ανδρογόνων είτε κλινικά (ακμή ή και υπερτρίχωση προσώπου, θώρακος, κοιλιάς, μηρών, ακόμα και αραίωση μαλλιών), είτε βιοχημικά (αύξηση ανδρογόνων αίματος).
Το PCOS αφορά περίπου το 10-15% των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας. Τα κυριότερα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται είναι: αραιομηνόρροια που οφείλεται στην αδυναμία ωορρηξίας και κατά συνέπεια υπογονιμότητα και κλινική εικόνα υπερανδρογοναιμίας ( τριχοφυΐα στο πρόσωπο ή στο σώμα, λιπαρότητα δέρματος, ακμή, απώλεια μαλλιών). Εργαστηριακά παρουσιάζεται διαταραχή στη σχέση των ορμονών LH-FSH με αύξηση της LH που γίνεται σχεδόν διπλάσια της FSH, ενώ αυξάνονται τα ανδρογόνα. Μελέτες έχουν δείξει ότι 20% των γυναικών με PCOS πάσχουν από το μεταβολικό σύνδρομο, κατά το οποίο εμφανίζεται αύξηση βάρους, υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης και κεντρικού τύπου παχυσαρκία.
Όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα που παρουσιάζεται στις γυναίκες αυτές είναι η διαταραχή στο μεταβολισμό της γλυκόζης, που οφείλεται σε αντίσταση στους υποδοχείς της ινσουλίνης, της ορμόνης που είναι υπεύθυνη για το μεταβολισμό της γλυκόζης. Έτσι ο οργανισμός αυξάνει την ινσουλίνη αντιρροπιστικά, γεγονός που οδηγεί μέσω ενός πολύπλοκου μηχανισμού στην αύξηση των ανδρογόνων και την εμφάνιση της κλινικής εικόνας της υπερανδρογοναιμίας.
Οι επιπτώσεις στην υγεία της ασθενούς έχουν να κάνουν με την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης υπερπλασίας του ενδομητρίου, ακόμα και καρκίνου, λόγω της αδυναμίας ωορρηξίας (ανοωθυλακιορρηξία) και της επίδρασης αποκλειστικά οιστρογόνων στο ενδομήτριο για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Παράλληλα γυναίκες με μεταβολικό σύνδρομο και αντίσταση στην ινσουλίνη παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη, ιδίως όταν είναι παχύσαρκες. Επίσης το μεταβολικό σύνδρομο είναι προδιαθεσικός παράγοντας εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων.
Αντιμετώπιση
Τα αντισυλληπτικά δισκία ρυθμίζουν τον κύκλο και προφυλάσσουν από την υπερπλασία του ενδομητρίου ενώ παράλληλα μειώνουν τα προβλήματα της υπερανδρογοναιμίας (ακμή ,τριχοφυΐα). Επίσης χρήσιμη για τον ίδιο λόγο είναι η χρήση μόνο προγεστερόνης για 5-10 ημέρες ώστε να προκληθεί περίοδος. Αντιανδρογόνα μπορούν να βοηθήσουν σε περιπτώσεις έντονης υπερανδρογοναιμίας. Σε περιπτώσεις μεταβολικού συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, τα αντιδιαβητικά δισκία τύπου μετφορμίνης βοηθούν γιατί ευαισθητοποιούν τους υποδοχείς της ινσουλίνης. Στις γυναίκες που επιθυμούν εγκυμοσύνη, ο συνδυασμός μετφορμίνης και ουσιών που προκαλούν ωοθυλακιορρηξία (κιτρική κλομιφαίνη, ενέσιμες γοναδοτροπίνες) λύνουν το πρόβλημα της υπογονιμότητας. Όμως τίποτα από τα παραπάνω δεν έχει αξία αν δε ληφθεί μέριμνα για την αλλαγή του τρόπου ζωής και διατροφής της γυναίκας με PCOS. Η φυσική άσκηση, η αερόβια γυμναστική και ένα σωστό πρόγραμμα διατροφής θα οδηγήσουν σε απώλεια βάρους, που ακόμα και αν δεν υπάρχει πρόβλημα παχυσαρκίας θα επιφέρει την επιθυμητή βελτίωση του μεταβολισμού.