Το οδοντικό τραύμα στα παιδιά – πρόληψη & θεραπεία

Γράφει η Κάτια Ρωμανού, Οδοντίατρος συνεργάτης του doctoranytime.gr

Το οδοντικό τραύμα αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα κατά την παιδική ηλικία λόγω του απροόπτου χαρακτήρα του, της έλλειψης ενημέρωσης γονιών και εκπαιδευτικών για την άμεση αντιμετώπισή του και τις πρώτες βοήθειες, για τις ψυχολογικές συνέπειες τις οποίες προκαλεί το σοκ του τραυματισμού καθώς και για την διατάραξη της καλής στοματικής υγείας την οποία μπορεί να δημιουργήσει. 

Λέγοντας οδοντικό τραύμα στα παιδιά αναφερόμαστε σε τραυματισμούς που μπορεί να συμβούν από τους 8- 10 μήνες της ζωής του παιδιού έως το 18ο έτος της ηλικίας.

Έρευνες που έχουν γίνει στις Σκανδιναβικές χώρες έχουν δείξει ότι το 70% των ατόμων 1- 18 ετών έχουν εμπειρία οδοντικού τραύματος.

Οι τραυματισμοί είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να υποκινείται από βαθύτερα ψυχολογικά αίτια και όσον αφορά τα παιδιά, πολλές φορές είναι μια αντίδραση απέναντι σε υπερπροστατευτικούς ή αγχώδεις γονείς, αλλά και σε ‘αδιάφορους‘, κατά την αντίληψη του παιδιού, γονείς, αποτελώντας έτσι μια εκδήλωση πρόκλησης άτοπης προσοχής.
Η αύξηση της συχνότητας του οδοντικού τραύματος οφείλεται στην αύξηση των αθλητικών δραστηριοτήτων των παιδιών, στις πολλαπλές μετακινήσεις τους με αυτοκίνητο – έξαρση τροχαίων ατυχημάτων- και στην αυξημένη βία που σημειώνεται κυρίως κατά την εφηβεία, αλλά και όχι μόνο.

Στις Σκανδιναβικές χώρες που όπως προαναφέραμε το οδοντικό τραύμα εμφανίζει μεγάλη συχνότητα, οφειλόταν πάντα στην έντονη αθλητική δραστηριότητα των παιδιών και κυρίως στην χρήση του ποδηλάτου ως μεταφορικού μέσου. Κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες όμως τα στατιστικά δεδομένα φέρουν ως πρώτη αιτία των τραυματισμών των δοντιών και του προσώπου γενικότερα κατά την εφηβεία την αύξηση της βίας τα σαββατοκύριακα και τις συμπλοκές μεταξύ εφήβων μετά από υπερβολική χρήση αλκοόλ. Τα περιστατικά μάλιστα σοβαρότητας των τραυματισμών αυτών ξεπερνούν και την βαρύτητα αυτών από τροχαία ατυχήματα.

Ένα ποσοστό οδοντικού τραύματος συμβαίνει και κατά την κακοποίηση παιδιών από γονείς ή άλλους ενήλικες, περιστατικά που δυστυχώς βλέπουν πολύ λίγο το φως της δημοσιότητας, λόγω συγκάλυψης των επεισοδίων της βίας. Ευτυχώς στη χώρα μας τα ακραία φαινόμενα τραυματισμών των δοντιών, του προσώπου και της κεφαλής από αιτίες κοινωνικής παρεκτροπής είναι ακόμα πολύ λίγα και αυτό λόγω της συγκρότησης της ελληνικής οικογένειας, της γονικής μέριμνας και του προστατευτικού πλαισίου που διατηρείται ακόμα σαν χαρακτηριστικό της κοινωνικής μας δομής.

Μια από τις κυριότερες αιτίες που προδιαθέτουν στο τραύμα να συμβεί, αλλά που επίσης καθορίζουν και τον βαθμό σοβαρότητας του, είναι τα ορθοδοντικά προβλήματα όπως τα πεταχτά άνω δόντια.
Μένει να δούμε το πραγματικό στοματολογικό πλαίσιο το οποίο αποτελεί πρόσφορο έδαφος για το οδοντικό τραύμα στα παιδιά και να είμαστε ενήμεροι ότι ένας μεγάλος αριθμός τραυματισμών μπορεί να προληφθεί και ότι όλοι οι τραυματισμοί των δοντιών και του στόματος μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά αρκεί να δοθούν σωστά οι πρώτες βοήθειες και να φθάσει το παιδί σε ειδικό οδοντίατρο ΑΜΕΣΩΣ.

Κατηγορίες Οδοντικού Τραύματος

Ένας τραυματισμός στην στοματική κοιλότητα μπορεί να πλήξει τα δόντια με μορφή κατάγματος ή μετατόπισης. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει κακώσεις στο οστούν της γνάθου, τα χείλη ή τα ούλα, ποικίλης βαρύτητας. Πολλές φορές ένα ή περισσότερα δόντια μπορεί να φύγουν εντελώς από τη θέση τους και να βρεθούν στο βάθος κάποιας πισίνας ή στα λασπόνερα ενός δρόμου ή γηπέδου.

Όποιο και αν είναι το είδος του τραύματος, η πεποίθηση ότι υπάρχει τρόπος αποκατάστασής του ανακουφίζει το σοκ και την αγωνία όλων όσους εμπλέκονται στο συμβάν (γονείς, παιδιά, δασκάλους). Πολλές φορές ακόμα και σήμερα υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι τα σπασμένα δόντια πρέπει να περιμένουμε να μεγαλώσει το παιδί για να τα φτιάξει. Όμως απο τη στιγμή που η οδοντιατρική επιστήμη και η ανάπτυξη της τεχνολογίας των υλικών μας παρέχουν την δυνατότητα άμεσης αποκατάστασης και μας εξασφαλίζουν τη σιγουριά του μελλοντικού προγραμματισμού, κάθε παιδί δικαιούται να απολαμβάνει ένα όμορφο χαμόγελο, να διατρέχει λιγότερους κινδύνους από τις συνέπειες του τραυματισμού και οι γονείς δικαιούνται να ανακουφισθούν από την αγωνία του συμβάντος και της πρόγνωσής του.

Πρώτες Βοήθειες

Αν ο τραυματισμός συμβεί στο σχολείο πρέπει να ειδοποιηθούν αμέσως οι γονείς, οι οποίοι θα οδηγήσουν το παιδί στον κοντινότερο ειδικό οδοντίατρο.
Η σωστή αξιολόγηση της σοβαρότητας και της έκτασης του τραύματος είναι θεμελιώδους σημασίας τόσο για την πρόγνωση, όσο και για την ψυχολογική αντιμετώπιση του τραυματισμένου παιδιού και της οικογένειάς του.
Πολλές φορές, γονείς και παιδί πανικοβάλλονται μπροστά στη θέα του αίματος που αναβλύζει από ένα τραυματισμό των χειλιών ή των ούλων, ενώ μπορεί να μείνουν απαθείς μπροστά σε ένα εκτεταμένο κάταγμα, δοντιού μπροστά στο οποίο νοιώθουν ανήμποροι και ακινητοποιημένοι.και το οποίο θεωρούν ότι δεν μπορεί να αποκατασταθεί παρά μόνο όταν το παιδί μεγαλώσει.

Σε περίπτωση οδοντικού τραύματος πρέπει να γνωρίζουμε ότι:

• Το παιδί πρέπει να οδηγείται σε ειδικό οδοντίατρο αμέσως μετά τον τραυματισμό.
• Δόντι το οποίο έχει εκγομφωθεί (έχει φύγει από το στόμα) πρέπει να μαζεύεται και να φυλάσσεται σε φυσιολογικό ορό ή γάλα μέχρι το παιδί να φτάσει στο οδοντιατρείο (το πολύ μέσα σε 5 ώρες αν είναι δυνατόν).
• Να μην χορηγούμε αυθαίρετα αντιβίωση.
• Να μην χάνουμε την ψυχραιμία μας για να μπορούμε να καθησυχάσουμε το τραυματισμένο παιδί. Τα παιδιά σοκάρονται περισσότερο από τον δικό μας πανικό παρά από το ίδιο το συμβάν.
Η άμεση δράση των δασκάλων στην περίπτωση τραυματισμών στο σχολείο είναι πολυδιάστατη και θεμελιώδης (έχει να προσφέρει βοήθεια σε βιολογικό και ψυχολογικό επίπεδο).

Αντιμετώπιση στο Οδοντιατρείο

Η αισθητική και λειτουργική αποκατάσταση των τραυματισμένων δοντιών είναι δυνατόν να γίνει άριστα αρκεί να συνεργαστούμε με τον κατάλληλο θεράποντα οδοντίατρο.
• Τα σπασμένα δόντια ‘ξαναχτίζονται’.
• Τα δόντια που έχουν εκγομφωθεί επανατοποθετούνται.
• Δόντια που έχουν χαθεί αναπληρώνονται με ειδικές κατασκευές ακόμα και στις πολύ μικρές ηλικίες.
• Δόντια που έχουν υποστεί χρωματισμό λευκαίνονται.
• Παιδί και γονείς υποστηρίζονται ψυχολογικά να ξεπεράσουν το σοκ του τραυματισμού και διδάσκονται πως να προστατεύονται στο μέλλον.
Ένα είναι βέβαιο, ότι η σωστή αντιμετώπιση του οδοντικού τραύματος μπορεί να ανακουφίσει βιολογικά και ψυχολογικά το τραυματισμένο παιδί δίνοντάς του πίσω το χαμένο του χαμόγελο και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.

Μπορεί το Οδοντικό Τραύμα να Προληφθεί;

Πολλές φορές δεν μπορούμε να αποφύγουμε την «κακιά στιγμή». Μπορούμε όμως να λάβουμε μέτρα με τα οποία θα μειώσουμε τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των οδοντικών τραυματισμών.
• Εάν αποφεύγουμε στα μωρά τη χρήση πιπίλας και την παρατεταμένη χρήση μπιμπερό, τα οποία δημιουργούν ορθοδοντικές ανωμαλίες.
• Εάν γίνεται έγκαιρη ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά με ‘πεταχτά δόντια’.
• Εάν γίνεται χρήση προστατευτικών ναρθήκων από παιδιά που συμμετέχουν συστηματικά σε αθλήματα.
• Εάν διδαχθούν τα παιδιά όταν πέφτουν να βάζουν μπροστά τα χέρια.
• Εάν ταξιδεύουμε με δεμένες τις ζώνες ασφαλείας στο αυτοκίνητο.
• Εάν μεγαλώνουμε παιδιά τα οποία στο παιχνίδι θα ζητούν τη χαρά και όχι την εκτόνωση.
• Εάν διαπαιδαγωγούμε τα νήπια με τρόπο ώστε να μάθουν να προσέχουν τον εαυτό τους. Κάθε φορά που μαλώνουμε ένα μωρό γιατί έπεσε του αφαιρούμε τη δυνατότητα να μάθει να προσέχει την επόμενη φορά.

Ουδέν κακόν αμιγές καλού

Χωρίς αμφιβολία, οι τραυματισμοί στα παιδιά είναι μέρος της αναπτυξιακής τους πορείας. Κανείς δεν ξέρει από τι χειρότερο μπορεί να μας προστατεύει ένας τραυματισμός, όπως και κανείς δεν ξέρει τι καλύτερο μπορεί να μας διδάξει.

Ένα είναι βέβαιο: όσο λιγότερο πανικό έχουμε μπροστά στο ενδεχόμενο τραυματισμού των παιδιών μας, τόσο λιγότερο αυτό θα συμβαίνει. Και όσο περισσότερο ενήμεροι είμαστε για τη σωστή αντιμετώπιση, τόσο καλύτερη θα είναι πάντα η πρόγνωση. Όσο για την «κακιά στιγμή» , η οδοντιατρική επιστήμη και η προηγμένη τεχνολογία μπορούν να μας δώσουν πίσω ένα τέλειο χαμόγελο.
Γιατί για κάθε πρόβλημα στην οδοντιατρική σήμερα ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΥΣΗ. Αρκεί να ξέρουμε να την αναζητήσουμε.

Πρακτικός οδηγός

Οι οδοντιατρικές εργασίες που μπορεί να χρειαστούν μετά από έναν τραυματισμό των δοντιών είναι:
1) Ακινητοποίηση (το δόντι συνδέεται με τα διπλανά δόντια με σύρμα και λευκό υλικό –ρητίνη- και αποτελούν μία γέφυρα. Παραμένει έτσι ακινητοποιημένο για μικρό χρονικό διάστημα 10-20 ημερών μέχρι να σταθεροποιηθεί πάλι).
2) Επανεμφύτευση μονίμου δοντιού που έχει φύγει από το στόμα.
3) Ενδοδοντική θεραπεία (απονεύρωση) νεκρωμένου δοντιού μετά από τραυματισμό.
4) Ανασύσταση (ξαναχτίσιμο) σπασμένου δοντιού,
5) Αποχρωματισμός δοντιού μετά από τραύμα
6) Ακτινογραφικός έλεγχος.