Τί είναι οι οδοντικές βλάβες υπομεταλλικοποίησης γομφίων;
O κλινικός οδοντίατρος που απευθύνεται στον παιδικό και εφηβικό πληθυσμό κατά την εξέταση συχνά διαπιστώνει βλάβες υπομεταλλικοποίησης της σκληρής οδοντικής ουσίας αδαμαντίνης. Οι βλάβες αυτές έχουν την όψη περιγεγραμμένων λευκών κηλίδων που ποικίλλουν σε ένταση ή ποιότητα χρώματος και σε έκταση και εμπλέκουν την αδαμαντίνη (σμάλτο) τουλάχιστον ενός πρώτου μόνιμου γομφίου ανά περίπτωση.
Το χρώμα τους διακυμαίνεται από υπόλευκο, λευκό, κρεμώδες, κίτρινο έως καφέ. Καλύπτουν άλλοτε άλλη έκταση της συνολικής επιφάνειας του δοντιού, καθορίζοντας ως εκ τούτου τη σοβαρότητα της προσβολής του. Συνήθεις περιοχές εμφάνισής τους είναι οι κοπτικές και χειλικές επιφάνειες των τομέων και οι παρειακές ή μασητικές επιφάνειες των πρώτων μόνιμων γομφίων. Πέραν της αισθητικής διαταραχής, τα προσβεβλημένα δόντια παρουσιάζουν κατά κανόνα υπερευαισθησία στα εξωτερικά ερεθίσματα (νερό, αέρας) και διαπιστωμένη δυσκολία στην επίτευξη ικανοποιητικής αναισθησίας.
Η ιστολογική εξέταση των βλαβών αποκαλύπτει την ανεπάρκεια δομικών ανόργανων μεταλλικών στοιχείων με συνέπειες την ελλειμματική αρχιτεκτονική του ιστού και την αυξημένη παρουσία ατελειών του κρυσταλλικού πλέγματος της αδαμαντίνης. Δόντια που εμφανίζουν την διαταραχή διατρέχουν υπαρκτό και σοβαρό κίνδυνο αποσύνθεσης (ρωγμές, αποκοπές, σπασίματα) κατά αναλογία με τη βαρύτητα της προσβολής τους.
Η αιτιολογική βάση του κλινικού φαινομένου είναι ασαφής. Υπάρχουν έως σήμερα κάποιες μέτριες ενδείξεις για εμπλοκή προηγηθείσας έκθεσης σε διοξίνες, σε δισφαινόλες (PCBs) και στο αντιβιοτικό αμοξικιλλίνη στην πρώιμη παιδική ηλικία. Υπάρχει ακόμα υπόνοια ότι περιστατικά εμπύρετων λοιμώξεων, άσθματος, λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, διατροφικών διαταραχών, υπενασβεστιαιμίας ή προωρότητας συνιστούν πρόσθετους αιτιολογικούς παράγοντες δρώντας μεμονωμένα ή σε συνδυασμό στη διάρκεια των τριών πρώτων χρόνων ζωής.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη η συχνότητα εμφάνισης στον ελληνικό πληθυσμό και στην ηλικιακή ομάδα 5.5-12 χρονών ανέρχεται στο 10%, κάτι που επιβεβαιώνεται στο περιβάλλον της κλινικής μας.
Γιατί όμως να μας απασχολήσει ζωηρά το φαινόμενο; Η απάντηση προκύπτει από τις επιπτώσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα παιδιά που πάσχουν από αυτό. Παραθέτουμε κάποιες από αυτές:
- Εκδηλώσεις υπερευαισθησίας των δοντιών κατά την έκθεσή τους σε ψυχρά, γλυκά ή ξινά ερεθίσματα και στις εναλλαγές της θερμοκρασίας στο περιβάλλον του στόματος.
- Δυσκολία στη μάσηση τροφής ή/και στην κατανάλωση υγρών.
- Έκπτωση της αισθητικής απόδοσης των εμπλεκομένων δοντιών.
- Ασυνήθιστα ταχεία και σοβαρή ανάπτυξη τερηδόνας στο έδαφος των βλαβών.
- Εμπλοκή του οδοντικού πολφού σε φλεγμονώδεις εκφυλιστικές αλλοιώσεις.
- Ήπια μηχανική καταπόνηση οδηγεί σε άλλοτε άλλη κατακρήμνιση-απόσπαση τεμαχίων του δοντιού έως και την πλήρη απογύμνωση του πυρήνα οδοντίνης του δοντιού.
- Απώλεια των πρώτων μόνιμων γομφίων λόγω εκτεταμένης μη αντιμετωπιζόμενης βλάβης.
- Ανάπτυξη φοβικής και εν γένει προβληματικής συμπεριφοράς έναντι του οδοντιάτρου και του κλινικού περιβάλλοντός του.
Η επιστημονική οδοντιατρική κοινότητα έχει από καιρό ανταπεξέλθει στην πολυπλοκότητα του φαινομένου των βλαβών υπομεταλλικοποίησης. Έχουν καταρτισθεί λεπτομερή θεραπευτικά πρωτόκολλα για την αντιμετώπισή τους. Μεγάλη έμφαση δίνεται στην εκπαίδευση και την προηγηθείσα εμπειρία του θεράποντος σε ανάλογα περιστατικά. Η στρατηγική αντιμετώπισης οφείλει σε κάθε περίπτωση να είναι ολοκληρωμένη και, ως εκ τούτου, περιλαμβάνει:
- την έγκαιρη διάγνωση και την αποσαφήνιση της πρόγνωσης κάθε μεμονωμένου δοντιού
- την καθιέρωση διεξοδικών προληπτικών μέτρων
- την καταπολέμηση της οδοντικής υπερευαισθησίας
- την εφαρμογή εντατικών μεθόδων επαναμεταλλικοποίησης
- την αποκατάσταση των βλαβών/απωλειών με κατάλληλες τεχνικές και δοκιμασμένα υλικά
- την σκόπιμη εξαγωγή των πρώτων μόνιμων εκείνων γομφίων με δυσμενέστατη πρόγνωση που προϋποθέτει λεπτομερή ορθοδοντική μελέτη του περιστατικού και περαιτέρω θεραπευτική κάλυψη.