Είναι αυτονόητο ότι οι οξείες και χρόνιες παθήσεις θεραπεύονται με φάρμακα, επεμβάσεις, ακτινοβολίες και άλλα παρεμβατικά μέσα, όχι πάντα απαλλαγμένα παρενεργειών -ενίοτε σοβαρών. Κρίσιμης σημασίας θεραπευτική βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί με την προσθήκη κατάλληλης θεραπείας αποκατάστασης, δηλαδή διατροφής και ελεγχόμενης σωματικής άσκησης.
Το διαμορφωμένο πρόγραμμα διατροφής που απαιτείται για τον κάθε ασθενή βασίζεται στα αποτελέσματα της θερμιδομετρίας. Έτσι, για τις πνευμονικές παθήσεις π.χ., πρέπει να συστήνεται ειδική διατροφή, ανάλογα με το αν η δυσκολία της αναπνοής απολήγει σε μείωση του αναγκαίου οξυγόνου και αποβολής του παραχθέντος διοξειδίου του άνθρακος κατά την καύση των τροφών.
Το πλείστον των ενδείξεων που αφορούν τις διαιτητικές παραμέτρους επί χρονίων αποφρακτικών πνευμονοπαθειών, προερχόμενες από ταυτοχρονικές μελέτες, αναδεικνύουν μια σταθερή σχέση, μεταξύ υψηλής προσλήψεως αντιοξειδωτικών ενδιαιτημάτων -(προ-) βιταμίνη Α, C και Ε και ορισμένα μεταλλικά ιχνοστοιχεία, με τη μείωση του κινδύνου προσβολής από τις προαναφερόμενες παθήσεις. Εν τούτοις, οι ταυτοχρονικές μελέτες δεν μπορούν να παρέξουν πληροφορίες επί της παροδικής σχέσεως μεταξύ της ενδιαιτήσεως και των πνευμονοπαθειών. Είναι ενδιαφέρον να τονιστεί ότι διαιτητικά συστατικά μπορεί να εμπλέκονται σε διάφορα στάδια της παθογένεια της ΧΑΠ ή και του άσθματος και η επίδραση της διατροφής στην ανάπτυξη του πνεύμονος μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγων που εμπλέκεται στις αποφρακτικές πνευμονοπάθειες, κατά την ενήλικη ζωή. Επιπλέον, η δυσκολία καταγραφής των διαιτητικών συνηθειών του παρελθόντος και των δυνητικών συγχυτικών παραγόντων που μεσολάβησαν, life style παράγοντες, καθιστούν τη διερεύνηση των δεδομένων από ταυτοχρονικές μελέτες δυσχερή.
Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
Η ΧΑΠ είναι μείζων αιτία νοσηρότητας και θανάτου σε ολόκληρο τον κόσμο. Παράγοντες όπως οι διατροφικοί, μπορεί να διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στη ρύθμιση της επιπτώσεως των περιβαλλοντικών εκθέσεων στους πνεύμονες. Για την εκτίμηση της σχέσεως των χρόνιων αποφρακτικών πνευμονοπαθειών με τις ενδιαιτητικές συνήθειες του ασθενούς, η μεγάλη αναλογία των μελετών επικέντρωσαν στις μεταβολές της πνευμονικής λειτουργίας.
Φρούτα και λαχανικά
Σε διάφορες ταυτοχρονικές μελέτες έχει δειχθεί ότι τα φρέσκα φρούτα και οι χυμοί συσχετίζονται με τις παραμέτρους της πνευμονικής λειτουργίας και τη συχνότητα του βήχα. Επιπλέον, η μείωση της καταναλώσεως φρούτων και λαχανικών, με το χρόνο, συνδυάζεται με τη διαχρονική έκπτωση του FEV1, συγκριτικά με τα άτομα που δεν λεταβάλλουν τις διατητικές τους συνήθειες. Τα συμπαγή φρούτα, όπως τα μήλα και τα αχλάδια, που είναι πλούσια σε φλαβονοειδή, μπορεί να διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο παρ΄ό,τι άλλοι τύποι φρούτων. Έχει παρατηρηθεί χαμηλότερη επίπτωση ΧΑΠ, μεταξύ των ατόμων που στη διαίτά τους περιλαμβάνουν συστηματικά συμπαγή φρούτα και λαχανικά.
Αντιοξειδωτικά ενδιαίτημα
Ο ρόλος της βιταμίνης C στην παθογένεια και την επίπτωση της ΧΑΠ έχει μελετηθεί, σχετικά διεξοδικά, συγκριτικά με τα άλλα συστατικά της διατροφής. Έχει εκπονηθεί μεγάλος αριθμός ταυτοχρονικών και προοπτικών μελετών, στις οποίες έχει καταδειχθεί ότι η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων βιταμίνης C απολήγουν στη διατήρηση αυξημένou FEV1, μεγαλύτερης FVC και χαμηλότερη διαχρονική μείωση της πνευμονικής λειτουργίας, συγκριτικά με τους μάρτυρες. Υψηλότερες τιμές FEV1 έχουν, επίσης, ανακοινωθεί, σε συνδυασμό με μεγαλύτερες καταναλώσεις βιταμίνης Ε, και καρωτινοειδών και υψηλότερες συγκεντρώσεις των συστατικών αυτών στον ορό, αν και η σχέση αυτή δεν είναι σταθερή. Σε τυχαιοποιημένες μελέτες χορηγήσεως συμπληρωμάτων διατροφής δεν έχει βρεθεί ότι η κατανάλωση α-τοκοφερόλης (βιταμίνη Ε) και β-καρωτενίου (καρωτινοειδών) απολήγει στη μείωση της επιπτώσεως της ΧΑΠ ή των συμπτωμάτων της, ούτε ότι τα διατροφικά αυτά συστατικά μειώνουν τον ρυθμό διαχρονικής εκπτώσεως του FEV1 ή της συνολικής πνευμονικής λειτουργίας, μεταξύ καπνιστών ή πρώην καπνιστών. Εν τούτοις, άτομα που εντάχθηκαν στις μελέτες αυτές είτε είχαν μια παρατεταμένη έκθεση σε αμίαντο ή υπήρξαν πολύ βαρείς καπνιστές, ώστε είναι πολύ δύσκολο να γενικευτούν τα δυσμενή συμπεράσματά τους.
Τα φλαβινοειδή είναι ισχυρά αντιοξειδωτικά λόγω της ικανότητάς τους να διασπούν ελέυθερες ρίζες οξυγόνου και επειδή ασκούν χηλική δράση και συγκεντρώνουν ιόντα μετάλλων. Η κατανάλωση αυξημένων ποσοτήτων φλαβινοειδών (κατεχίνης, φλαβονόλης και φλαβόνης) έχει βρεθεί ότι συσχετίζεται θετικά με αύξηση του FEV1, ενώ μειώνει το χρόνιο βήχα.
Ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα
Ταυτοχρονικές μελέτες συμπεραίνουν ότι τα ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα ασκούν προφυλακτική δράση στην πνευμονική λειτουργία και εναντίον της ΧΑΠ. Εν τούτοις, τα δεδομένα είναι αποσπασματικά και μπορεί να έχουν υποστεί την επίδραση μεροληψιών λόγω ελλείψεως ελέγχου των προσλήψεων. Στη μοναδική προοπτική μελέτη που συναντήσαμε, δεν αποδείχθηκε ότι τα ω-3-λιπαρά πολυακόρεστα δεν αποδείχθηκαν προστατευτικά έναντι πνευμονοπαθειών.