Δημιουργικές λύσεις για την καθιέρωση ορίων στα παιδιά
Σημαντικό είναι να στηριζόμαστε στις δικές μας γνώμες και απόψεις, ο γονιός να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, ενδυναμώνοντας την αυτοπεποίθησή του. Μονο μια προσωπικότητα που έχει συμφιλιωθεί με τις αμφιβολίες και τις ατελειές της, που έχει το θάρρος να τις αναγνωρίζει, είναι σε θέση να βάλει όρια γιατί μόνο αυτή αναγνωρίζεται ως ‘αληθινή’ από τα παιδιά.
Τα αποδέχεται όπως έιναι, στηρίζοντάς τα, προσφέροντάς βοήθεια αλλά και βάζοντας όρια. Το να τα αποδεχτεί και να τα ακούει δεν σημαίνει βέβαια πως είναι ανα πάσα στιγμή έτοιμος να ικανοποιήσει το κάθε τους καπρίτσιο –δηλαδή να τα «καλομαθαίνει». Ακολουθούν μερικές δημιουργικές λύσεις για την καθιέρωση ορίων στα παιδιά:
1) Κλίμακα ρίχτερ για την μαμά/τον μπαμπά: με βαθμούς απο 1 (μέρες με καλη διάθεση) ως 6 (προσοχή κίνδυνος). Ημέρες με κακή διάθεση τα παιδιά είναι πιο επιφυλακτικά. Ακούγοντας τα ρίχτερ κάποιοι γελάνε.
2) Η καθιέρωση χρόνου αποδοχής υπερβατικής συμπεριφοράς εξασφαλίζει λύσεις:
– Δείχνει κατανόηση και αποδοχή
– Επισημαίνει την ανάγκη του παιδιού να εκφραστεί άσχημα αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή χωρίς να συγχέεται με την αποδοχή αυτής της συμπεριφοράς του.
– Οι εξαιρέσεις αποτελούν βήματα για την αποδοχή και ένταξη του διαφορετικού. Δείχνουν οτι η προσοχή και ο σεβασμός επιτυγχάνονται με αμοιβαία προσπάθεια και κατανόηση.
– Είναι ένα παιχνίδι με τις υπερβάσεις των ορίων, που θα οδηγήσουν στο στόχο παλι.
Για παράδειγμα καθιέρωση μιας μέρας οπου το παιδί μπορεί να τρώει όπως θέλει ή να ντυθεί και να κάνει σαν κλόουν ή μιας συγκεκριμένης ώρας όπου γίνεται να χρησιμοποιηθούν άσχημες λέξεις, αρχικά για 10 και κατόπιν 5 λεπτά.
3) Καταγράφουμε τις καλές λειτουργίες και τις ενισχύουμε έτσι προβάλλονται οι ικανότητες όλων για επίλυση των προβλημάτων. Τα προβλήματα δεν λείπουν – με τη διαχείριση τους όμως μπορεί να ειναι ένα δώρο. Ξεκινώντας απο την αποδοχή της ατέλειας μας προσεγγίζουμε το θέμα με δημιουργική διάθεση.
5) Οι εκπλήξεις, το μη αναμενόμενο ή πυροσβεστικές στρατηγικές (reactive) ειναι παράδοξες αντιδράσεις που έρχονται ξαφνικά προκαλούν αμηχανία ανατρέπουν τα δεδομένα και οδηγούν σε αλλαγή συμπεριφοράς.
6) Μια πρόταση είναι η θέσπιση του «επίσημου συστήματος κανόνων», το οποίο θα έχουν συμφωνήσει από κοινού με τα παιδιά και θα το έχουν αναρτήσει σε εμφανές σημείο μέσα στο σπίτι. «Εφαρμόστε σε αυτόν τον πίνακα 3 ζώνες συμπεριφοράς: την πράσινη όπου τα παιδιά έχουν ελευθερία κινήσεων, την κίτρινη όπου τα παιδιά θα πρέπει να συζητούν με τους γονείς προκειμένου να τους επιτραπούν οι δραστηριότητες αυτής της κατηγορίας και την κόκκινη όπου οι κανόνες αυτής της κατηγορίας δεν διαπραγματεύονται.»
7) Το μέτρημα. Αποτελεί μέθοδο που συχνά χρησιμοποιούν οι γονείς, όπως για παράδειγμα: «Έχεις περιθώριο μέχρι να μετρήσω ως το τρία (δέκα ή οποιοδήποτε άλλο νούμερο) για να σταματήσεις αυτό που κάνεις και να κάνεις εκείνο». Η μέθοδος αυτή έχει καλά αποτελέσματα επειδή το παιδί εστιάζει την προσοχή του σε ό,τι του ζητάτε και οι γονείς μιλούν με σοβαρότητα. Όμως, η επιτυχία της τεχνικής αυτής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το χαρακτήρα, τη διάθεση και την ηλικία του παιδιού.
8) Επιλογές: Στην απλή της μορφή, αυτή η τακτική δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα κόλπο: δίνονται στο παιδί δύο επιλογές, με τις οποίες γονέας και παιδί νιώθουν κι οι δυο ικανοποιημένοι. Για παράδειγμα: «Θα ήθελες να κάνεις μπάνιο με αφρόλουτρο ή με σαπούνι;». Η επιλογή που δε δίνεται στο παιδί είναι να μην κάνει καθόλου μπάνιο. Αυτό το κόλπο πετυχαίνει σε τομείς όπου έχει υπάρξει αποτυχία στο παρελθόν, γιατί έτσι το παιδί νιώθει πως η γνώμη του μετράει, αλλά στην πραγματικότητα ο γονέας έχει θέσει τις παραμέτρους.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, όταν δίνονται στο παιδί επιλογές, βοηθιέται να συνειδητοποιήσει τις συνέπειες των πράξεων του και να βρει τις δικές του λύσεις. Και τα δύο είναι σημαντικά, προκειμένου να μάθει να στηρίζεται στον εαυτό του και να έχει αυτοπειθαρχία. Ακόμη και επιλογές όπως «Θέλεις καρότα ή μπρόκολα;» ή «Θέλεις να έρθει αύριο για φαγητό η Μαρία ή η Ελένη;» δείχνουν στο παιδί ότι η άποψη του μετράει και ότι στη ζωή του δε συμβαίνουν μόνο πράγματα σε αυτό ή για αυτό, αλλά έχει και το ίδιο άποψη για ό,τι συμβαίνει. Επίσης, όταν οι επιλογές είναι πολύ λειτουργικές και διδακτικές, ενημερώνουν το παιδί για τις φυσικές συνέπειες των πράξεων του, όπως για παράδειγμα «Αν μείνεις κι άλλο στο μπάνιο, δε θα προλάβουμε να πούμε παραμύθι. Θα μείνεις ή θα βγεις;»
9) Επιβράβευση της επιθυμητής συμπεριφοράς: Ένας τρόπος αποτελεσματικής πειθαρχίας είναι η επιβράβευση της επιθυμητής συμπεριφοράς αντί για την αποδοκιμασία της μη αποδεκτής. Για παράδειγμα, είναι προτιμότερο να ειπωθεί «Μπράβο παιδί μου, που παίζεις ωραία με την αδερφή σου! Πολύ σε χαίρομαι!» αντί το «Μην κρατάς τα παιχνίδια μόνο για σένα!». Πιο αναλυτικά, για να έχει αποτέλεσμα, η επιβράβευσή χρειάζεται να είναι:
– Άμεση: Να δίνεται τη στιγμή που το παιδί εκδηλώνει την επιθυμητή συμπεριφορά και όχι πολύ αργότερα.
– Συγκεκριμένη: Να περιλαμβάνει ένα ξεκάθαρο λιτό λεκτικό μήνυμα.
– Ειλικρινής και απόλυτα αφιερωμένη σε αυτό που συμβαίνει: Να δίνεται ενώ προσέχουμε το παιδί, π.χ. το κοιτάμε στα μάτια και στεκόμαστε στο ύψος του όταν του μιλάμε.
– Προσανατολισμένη στην αναγνώριση της προσπάθειας και όχι μόνο στην επιτυχία: Να δίνεται όταν το παιδί καταφέρνει κάτι, αλλά και ενδιάμεσα, όσο δείχνει να προσπαθεί, ώστε να ενθαρρύνεται να βάλει τα δυνατά του μέχρι το τέλος.
– Σταθερή και συνεπής: Να ενισχύει σε κάθε ευκαιρία το παιδί, καθημερινά και χωρίς διακυμάνσεις.