Η κοιλιοκάκη είναι μια χρόνια πάθηση του λεπτού εντέρου, που εμφανίζεται σε άτομα με γενετική προδιάθεση μετά από κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν γλουτένη. Η γλουτένη αποτελεί πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι αλλά και σε άλλα κοινά δημητριακά, όπως το κριθάρι και η σίκαλη.
Δες ακόμα: Δίαιτα και διατροφή
Μια μικρή μειονότητα ασθενών αντιδρούν επίσης στη βρώμη – πιθανώς λόγω επιμόλυνσής της με άλλα δημητριακά στα χωράφια ή στη διαδικασία διανομής της. Δημητριακά όπως το καλαμπόκι, το ρύζι ή το κεχρί είναι ασφαλή για τους ασθενείς όπως και μη δημητριακά, όπως το φαγόπυρο και η κινόα.
Τι είναι η κοιλιοκάκη και πόσο συχνά συναντάται;
Η κοιλιοκάκη είναι αυτοάνοση νόσος, η οποία κληρονομείται, με τη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών να έχουν έναν από τους δύο τύπους της HLA-DQ πρωτεΐνης. Περισσότερο από το 95% των ασθενών με κοιλιοκάκη έχουν την ισομορφή DQ2 ή DQ8, που κληρονομείται σε οικογένειες.
Ο οργανισμός, μετά από έκθεση στη γλουτένη ενεργοποιεί ανοσολογικούς μηχανισμούς, που προκαλούν διαταραχή της δομής και της λειτουργίας του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου, με καταστροφή των λαχνών του, που με τη σειρά της προκαλεί δυσαπορρόφηση, καθώς μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να απορροφήσει τα θρεπτικά συστατικά, τα μέταλλα και τις λιποδιαλυτές πρωτεΐνες A,D,E και K από τα τρόφιμα.
Μπορεί να συνυπάρχει δυσανεξία στη λακτόζη λόγω μειωμένης επιφάνειας εντέρου και μειωμένης παραγωγής λακτάσης, η οποία υποχωρεί με την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η κοιλιοκάκη θεωρούνταν σπάνιο νόσημα. Σήμερα η συχνότητά της φθάνει το 1/100-200 σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Στην Αφρική, Ιαπωνία και Κίνα η νόσος διαγιγνώσκεται σπάνια. Πληθυσμιακές μελέτες, πάντως, δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών παραμένει αδιάγνωστο, πιθανόν λόγω της μικρής ακόμη εξοικείωσης των κλινικών ιατρών με τη νόσο.
Η πάθηση είναι περισσότερο διαδεδομένη στις γυναίκες.
Ποια είναι τα συμπτώματα και με ποιες νόσους είναι συνδεδεμένη;
Η κοιλιοκάκη συσχετίζεται με αρκετές παθολογικές καταστάσεις, πολλές από τις οποίες είναι αυτοάνοσες: σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, μικροσκοπική κολίτιδα, σύνδρομο Down ή Turner, πρωτοπαθή χολική κίρρωση.
Τα συμπτώματα της νόσου μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την ένταξη της γλουτένης στη δίαιτα με αιχμή τα 2 έτη στην παιδική ηλικία και τα 40 έτη στις μεγαλύτερες ηλικίες. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν ήπια, σοβαρά ή και καθόλου συμπτώματα.
Έτσι, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν διαταραχές κενώσεων – συχνότερα διάρροια με κενώσεις ογκώδεις και δύσοσμες – απώλεια ή ανεπαρκή πρόσληψη βάρους, ανορεξία, κοιλιακό άλγος, μετεωρισμό κοιλίας, μειωμένη σωματική ανάπτυξη και καθυστέρηση της ήβης στα παιδιά, οστεοπενία, ερπητοειδή δερματίτιδα, σιδηροπενική αναιμία, βακτηριδιακή υπερανάπτυξη λεπτού εντέρου, διαταραχή ηπατικής λειτουργίας, κλπ.
Γιατί η διάγνωση είναι απαραίτητη;
Δυστυχώς το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών μένει αδιάγνωστο επί μακρόν, με αποτέλεσμα να εμφανίσει τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές της νόσου όπως αναιμία, οστεοπόρωση, υπογονιμότητα, ελκώδη φλεγμονή της νήστιδας κλπ. Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη έχουν αυξημένο κίνδυνο αδενοκαρκινώματος και λεμφώματος λεπτού εντέρου, ο οποίος ελαττώνεται με τη σωστή διατροφή.
Η διάγνωση σε υποψία της νόσου γίνεται με την ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων στο αίμα (έναντι ιστικής τρανσγλουταμινάσης και έναντι ενδομυσίου κυρίως) με υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα. Η επιβεβαίωση γίνεται με γαστροσκόπηση και λήψη βιοψιών από το λεπτό έντερο. Σε αμφισβητούμενα περιστατικά μπορεί να γίνει γενετικός έλεγχος.
Η θεραπεία περιλαμβάνει δίαιτα χωρίς γλουτένη εφόρου ζωής.