Χρόνιος πόνος: τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Ο πόνος είναι μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία η οποία συνοδεύεται από πραγματική ή πιθανή βλάβη ή περιγράφεται ως τέτοια.

Δες ακόμα: Πόνος στον ώμο: που οφείλεται και πως αντιμετωπίζεται!

Τι είναι ο πόνος

Ο οξύς πόνος είναι η αίσθηση που ενεργοποιείται από το νευρικό σύστημα όταν στον οργανισμό συμβεί ένας τραυματισμός ή βλάβη ή κάποια νόσος και χρησιμεύει ως προειδοποίηση για την έγκαιρη απομάκρυνση από τον βλαπτικό παράγοντα και τη διερεύνηση της αιτίας του πόνου.

Ο χρόνιος, μη ανακουφιζόμενος πόνος είναι η συνεχής αίσθηση ενόχλησης, για εβδομάδες, μήνες ή και έτη και επιμένει πέρα από την πάροδο του αναμενόμενου χρονικού διαστήματος, που χρειάζεται για την θεραπεία μιας νόσου.

Αποτελεί πλέον ο ίδιος  νόσο, με προοδευτική φυσική & κοινωνική δυσλειτουργία, που χρειάζεται θεραπεία είτε αιτιολογική, διερευνώντας την αιτία και εφαρμόζοντας κατευθυνόμενη θεραπεία, είτε συμπτωματική όταν δεν ανευρίσκεται, πάρα τον ενδελεχή παρακλινικό έλεγχο, σαφής αιτία.

Για το λόγο αυτό, υλοποιούμε μια σειρά από θεραπευτικά προγράμματα που αποσκοπούν στην αποκατάσταση της φυσικής δραστηριότητας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής για τους ανθρώπους που πάσχουν από χρόνιες καταστάσεις πόνου.

Τα προγράμματα διαχείρισης χρόνιου πόνου αποσκοπούν στη σταδιακή διακοπή και απεξάρτηση του ασθενή από τα φάρμακα πόνου.  Η αντιμετώπιση είναι διαφορετική για τον κάθε ασθενή μιας και εξαρτάται απόλυτα από το αίτιο. Έτσι, η σωστή διάγνωση του αιτίου συμβάλλει καθοριστικά στην επιτυχία της εφαρμοζόμενης θεραπείας.

Οι εξελίξεις στον τομέα της νευροχειρουργικής προσφέρει πλήθος δυνατοτήτων για τη μείωση του πόνου των ασθενών στις περιπτώσεις όπου η φαρμακευτική θεραπεία είτε απέτυχε, είτε δεν ενδείκνυται.

Χρόνιος Πόνος

Πολλα είναι τα περιστατικά ασθενών που υποφέρουν από χρόνιο πόνο στη σπονδυλική στήλη. Η οσφυαλγία και ισχιαλγία, δηλαδή  πόνος που οφείλεται σε προβλήματα της μέσης και που αντανακλάται στα κάτω άκρα, ή η αυχεναλγία και η βραχιαλγία, δηλαδή ο πόνος στον αυχένα και στα χέρια, καθώς και πόνος μετά μια αποτυχημένη επέμβαση στη σπονδυλική στήλη (failed back syndrome) είναι οι πλέον συχνές παθήσεις από τις οποίες υποφέρουν οι ασθενείς που επισκέπτονται το ιατρείο μας.

Η διαχείριση του χρόνιου πόνου είναι μία πολυπαραγοντική διαδικασία που χρήζει επιμέρους και ιδιαίτερης προσοχής και αντιμετώπισης. Ο ενδελεχής απεικονιστικός, παρακλινικός και νευρολογικός έλεγχος, σε συνδυασμό με εξειδικευμένες κλίμακες αξιολόγησης του πόνου, αποτελούν την αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχή αντιμετώπιση του κάθε ασθενούς.

Διαβητική νευροπάθεια

Διαβητική νευροπάθεια είναι η βλάβη των νευρών που μεταφέρουν τα ερεθίσματα από το εξωτερικό περιβάλλον στον εγκέφαλο όπου και γίνονται αντιληπτά (δηλ. τα καταλαβαίνουμε ή καλύτερα αποκτούμε γνώση μιας συγκεκριμένης μεταβολής στο περιβάλλον).

Το σάκχαρο εισχωρεί από την κυκλοφορία του αίματος στα νεύρα. Η αυξημένη ποσότητα της γλυκόζης στο αίμα, στους διαβητικούς ασθενείς δε μεταβολίζεται εξ ολοκλήρου.

Η περιττή γλυκόζη μετατρέπεται σε σορβιτόλη, ουσία που ευθύνεται για τη βλάβη της φυσιολογίας των μικρών αγγείων που τροφοδοτούν τα νεύρα στα άνω και κάτω άκρα. Η κακή κατάσταση των αγγείων στα άνω και κάτω άκρα των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη, συχνά καταλήγει σε μικροαγγειοπάθεια.

Στην περίπτωση αυτή, τα νεύρα δεν αιματώνονται σωστά από τα αγγεία αυτά αναπτύσσοντας νευροπάθεια. Ο ασθενής αρχίζει να αισθάνεται μούδιασμα ενώ σταδιακά μειώνεται και η αισθητικότητα στα χέρια ή/και στα πόδια. Σταδιακά, οι ασθήσεις αυτές εξελίσσονται σε πόνο που δύσκολα περιορίζεται από τη χρήση αναλγητικών.

Μεθερπητική νευραλγία

Μεθερπητική νευραλγία είναι ο πόνος των νεύρων που οφείλεται σε βλάβη που προκαλείται από τον ιό του έρπητα ζωστήρα. Ο πόνος των νεύρων αντισοιχεί σε μια περιοχή του δέρματος και συνήθως προηγείται αλλά και ακολουθεί την εμφάνιση του εξανθήματος του έρπητα ζωστήρα.

Η βλάβη που προκαλεί η παρουσία του έρπητα ζωστήρα στο νεύρο, προκαλεί τη μη φυσιολογική αποστολή ηλεκτρικών σημάτων προς τον εγκέφαλο. Έτσι, τα παθολογικά σήματα εκλαμβάνονται ως πόνος, ο οποίος μπορεί να διαρκέσει για μήνες, χρόνια ή και για ολοκληρη τη ζωή τους ασθενούς.

Μεταστατικός /καρκινικός πόνος

Η οστική μεταστατική νόσος είναι η συχνότερη κακοήθεια των οστών και κλινικά εκδηλώνεται με πόνο, μειωμένη κινητικότητα, κατάγματα και κακή ποιότητα ζωής. Ο κύριος θεραπευτικός στόχος είναι η ανακούφιση από τον πόνο με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Οι μεταστάσεις προέρχονται κατά σειρά συχνότητας από προστάτη, μαστό, πνεύμονες, νεφρούς, θυρεοειδή και εντοπίζονται στη σπονδυλική στήλη, στη λεκάνη, στα πλευρά και στα άκρα. Η σπονδυλική στήλη είναι η συχνότερη εντόπιση των οστικών μεταστάσεων και η πρόοδος στην αντιμετώπιση του πόνου είναι θεαματική.

Νευραλγία τριδύμου

Η νευραλγία του τριδύμου νεύρου, χαρακτηρίζεται από δυνατό και μικρής διάρκειας πόνο, που εντοπίζεται σε περιοχή κατανομής του τριδύμου νεύρου, δηλαδή στο πρόσωπο. Το τρίδυμο νεύρο είναι το νεύρο που ευθύνεται για τη μεταφορά της αίσθησης του πόνου, της θερμοκρασίας και της αφής από το πρόσωπο στον εγκέφαλο.

Ο πόνος της νευραλγίας του τριδύμου μπορεί να επανέρχεται πολλές φορές την ημέρα και να προκαλείται από κινήσεις, όπως η ομιλία και η μάσηση.

Χειρουργικές αντιμετώπισης χρόνιου πόνου

Η αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου πραγματοποιείται με βάση θεραπευτικούς αλγόριθμους, αλλά οι τεχνικές που άπτονται της ειδικότητας της νευροχειρουργικής και εφαρμόζονται εφόσον έχουν αποτύχει οι λιγότερο επεμβατικές μέθοδοι (φαρμακευτική αγωγή, τοπικές εγχύσεις, φυσικοθεραπεία κα) είναι οι ακόλουθες:

1)Εφαρμογή διαλλείπουσας Ραδιοσυχνότητας (RF)

Έχει στόχο την τροποποίηση της μετάδοσης των επώδυνων σημάτων από το νωτιαίο μυελό προς τον εγκέφαλο, με σκοπό την τροποποίηση  στην αντίληψη του επώδυνου ερεθίσματος.

Η συγκεκριμένη τεχνική εφαρμόζεται σε ασθενείς με χρόνια οσφυοϊσχιαλγία ή αυχενοβραχιαλγία, συνεπεία εκφυλιστικών ή άλλων παθήσεων της σπονδυλικής στήλης, σε περιφερικές νευροπάθειες, σε άτυπες προσωπαλγίες και τελευταία σε φαρμακοανθεκτικές ημικρανίες με ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Πραγματοποιείται υπό τοπική αναισθησία και με τη βοήθεια ακτινοσκόπισης. Με μία βελόνη, όπως αυτή της επισκληριδίου αναισθησίας, καθετηριάζεται ο επισκληρίδιος χώρος και προωθείται σ’αυτόν , ανάλογα με το ύψος της βλάβης ο καθετήρας μέσω του οποίου εφαρμόζεται η ραδιοσυχνότητα.

Η εφαρμογή διαρκεί περί τα δύο λεπτά και υπάρχει δυνατότητα εφαρμογής σε πολλαπλά επίπεδα για την αντιμετώπιση πόνου σε διαφορετικά σημεία.

Ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο για 2-3 ώρες και επιστρέφει στο σπίτι. Η εφαρμογή της ραδιοσυχνότητας έχει διάρκεια από μερικούς μήνες έως και δύο έτη, ενώ είναι επαναλήψιμη χωρίς να επιβαρύνεται ο ασθενής, διότι δεν προκαλεί μόνιμες ανατομικές βλάβες.

Η τεχνική τροποποιεί την αντίληψη του ερεθίσματος του πόνου που μεταδίδεται και εκλαμβάνεται διαφορετικά από τον εγκέφαλο.

2) Εφαρμογή Ραδιοσυχνότητας RF δια βελόνης

Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται για την “απονεύρωση” του τρίδυμου νεύρου όταν αντιμετωπίζουμε φαρμακοανθεκτική νευραλγίας τριδύμου ή για την “απονεύρωση” επώδυνων σπλαγχνικών οργάνων της κοιλιάς και της πυέλου, για την αντιμετώπιση του καρκινικού πόνου.

3) Διέγερση του νωτιαίου μυελού

Η διέγερση του νωτιαίου μυελούμε τοποθέτηση επισκληρίδιου ηλεκτρόδιου που συνδέεται με εμφυτεύσιμη συσκευή παραγωγής ηλεκτρικού πεδίου.

4) Εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση

Η συγκεκριμένη μέθοδος πραγματοποιείται με τοποθέτηση ηλεκτροδίων στον εγκέφαλο που συνδέεται με εμφυτεύσιμη συσκευή παραγωγής ηλεκτρικού πεδίου.

Οι δύο ανωτέρω τεχνικές εφαρμόζονται σε περιπτώσεις έντονου, μη διαχειρίσιμου διαφορετικά νευροπαθητικού πόνου, με εμφύτευση μόνιμων ηλεκτροδίων, είτε επισκληρίδια είτε ενδοεγκεφαλικά, και την συνεχή διέγερση του κεντρικού νευρικού συστήματος με συσκευή παραγωγής ηλεκτρικού πεδίου, που λειτουργεί ως “βηματοδότης” του νευρικού συστήματος.

5) Τοποθέτηση υποδόριας εμφυτεύσιμης αντλίας

Η τεχνική τοποθέτησης υποδόροιας εμφυτεύσιμης αντλίας γίνεται για συνεχή υπαραχνοειδή έγχυση φαρμάκων (μορφίνης). Η εμφύτεση αντλίας συνεχούς υπαραχνοειδούς έχγυσης φαρμάκου συνίσταται συνήθως για την αντιμετώπιση του καρκινικού πόνου, σε ασθενείς με οστικές μεταστάσεις αλλά ικανοποιητικό προσδόκιμο επιβίωσης.

Με την τοποθέτηση της αντλίας εγχύεται σε 24ωρη βάση ποσότητα μορφίνης απ’ευθείας στο νευρικό σύστημα, αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη συστηματική χορήγηση  ικανών δόσεων που προκαλούν συνήθως έντονες και δυσάρεστες συστηματικές παρενέργειες.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο εκλείπει η καθημερινή ταλαιπωρία λόγω πόνου, ο ασθενής ανακουφίζεται όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά, κι έτσι βελτιώνεται  θεαματικά η ποιότητα ζωής του. Η επέμβαση για την τοποθέτηση της αντλίας πραγματοποιείται έιτε με γενική είτε με περιοχική αναισθησία, ανάλογα με τις ενδείξεις του κάθε ασθενούς.

Ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο ένα με  δύο 24ωρα οπότε και εξέρχεται. Η αντλία ελέγχεται ανάλογα με την ρύθμισή της και “επαναφορτίζεται” με διάλυμα φαρμάκου, ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς.

Οι ανωτέρω τεχνικές εφαρμόζονται σε κατάλληλα επιλεγμένους ασθενείς με χρόνιο νευροπαθητικό ή /και σωματικό πόνο, εφόσον έχουν εξαντληθεί όλες οι λιγότερο επεμβατικές μέθοδοι αντιμετώπισης του πόνου τους (φαρμακευτική αγωγή, τοπικές εγχύσεις, φυσικοθεραπεία κα).