Αντηλιακά: όσα πρέπει να γνωρίζετε!
Καλοκαίρι… και τα αντηλιακά ήρθαν πάλι στο προσκήνιο. Τα χρησιμοποιούμε όλοι, μικροί και μεγάλοι, σχεδόν καθημερινά. Έχετε ποτέ αναρωτηθεί τι ακριβώς είναι και πως λειτουργούν;
Δες ακόμα: Ηλιος: πόσο βλαβερή είναι η ακτινοβολία για τα μάτια;
Η Αθηνά Ματέκοβιτς Νταλαμάγκα, ιατρός δερματολόγος, μοιράζεται μαζί μας ορισμένα συναρπαστικά στοιχεία.
Τι είναι τα αντηλιακά
Τα αντηλιακά είναι προϊόντα που επαλείφονται στο δέρμα με σκοπό την προστασία του από τις επιβλαβείς ακτινοβολίες του ήλιου. Υπάρχουν διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες κάθε τύπου δέρματος: κρέμες, λάδια και γαλακτώματα προορίζονται για κανονικά / ξηρά δέρματα, ενώ σπρέι και τζελ επαλείφονται πιο εύκολα σε έντριχες περιοχές και απευθύνονται σε πιο λιπαρά δέρματα.
Ορισμένα προϊόντα για το πρόσωπο έχουν χρώμα για να προσφέρουν κάλυψη, όπου αυτή είναι επιθυμητή. Συνάμα, ορισμένα παιδικά προϊόντα αφήνουν μία λευκωπή χροιά στο δέρμα για να διακρίνονται εύκολα οι περιοχές όπου έχει γίνει επάλειψη του αντηλιακού.
Γιατί πρέπει να προστατευόμαστε από τον ήλιο
Η ακτινοβολία του ηλίου που φτάνει στην επιφάνεια της Γης αποτελείται κατά κύριο λόγο από ορατό φως και θερμότητα και σε πολύ μικρότερο ποσοστό (5%) από υπεριώδη ακτινοβολία (UVB & UVA). Ωστόσο, αυτή ακριβώς η ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία αλλοιώσεων στο δέρμα. Οι ακτίνες UVB επιδρούν άμεσα στο DNA των κυττάρων της επιδερμίδας.
Ευθύνονται για την πρόκληση ηλιακού εγκαύματος και συμβάλλουν στη δημιουργία των καρκίνων του δέρματος. Οι ακτίνες UVA έχουν την ικανότητα να διαπερνούν σε βάθος τις στοιβάδες του δέρματος, προκαλώντας τη δημιουργία ελεύθερων ριζών που διεγείρουν οξειδωτικές αντιδράσεις.
Αυτές αλλοιώνουν τα κύτταρα του δέρματος και καταστρέφουν τις ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης. Έτσι προκαλείται πρόωρη γήρανση του δέρματος (φωτογήρανση) και δημιουργούνται προ-καρκινικές και καρκινικές αλλοιώσεις.
Η ιστορία των αντηλιακών
Τα πρώτα αντηλιακά κυκλοφόρησαν στην αγορά στις αρχές της δεκαετίας του 50. Εκείνη την εποχή δεν ήταν ακόμη γνωστές οι επιβλαβείς επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας στο δέρμα. Τα συγκεκριμένα προϊόντα αναπτύχθηκαν μετά από τυχαίες παρατηρήσεις σχετικά με ουσίες που παρεμπόδιζαν την εμφάνιση ηλιακού εγκαύματος σε εκτεθειμένες περιοχές του δέρματος.
Για το λόγο αυτό προωθήθηκαν αρχικά ως προϊόντα ασφαλούς μαυρίσματος. Με το πέρασμα των ετών συγκεντρώθηκαν πολύτιμα επιστημονικά δεδομένα που οδήγησαν στην αλματώδη ανάπτυξη της φωτοδερματολογίας – του κλάδου της δερματολογίας που μελετάει τις επιδράσεις της οπτικής ακτινοβολίας στο δέρμα.
Τα σύγχρονα αντηλιακά είναι προϊόντα επισταμένης έρευνας και υψηλής τεχνολογίας, που προορίζονται για την φωτοπροστασία του δέρματος σε όλα τα επίπεδα. Κατά συνέπεια, τα αντηλιακά έχουν μπει στην καθημερινότητά μας και αποτελούν προϊόντα από τα οποία έχουμε υψηλές προσδοκίες.
Πώς δρουν τα αντηλιακά
Η δράση των αντηλιακών οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ειδικές ουσίες – φίλτρα που περιέχουν. Τα αντηλιακά φίλτρα, ανάλογα με τη χημική τους σύνθεση διακρίνονται σε χημικά/οργανικά και φυσικά/ανόργανα.
Επιπλέον, σύμφωνα με το φάσμα απορρόφησής τους ταξινομούνται σε φίλτρα που απορροφούν κυρίως στην περιοχή της UVB, ή της UVA, ή ευρύτερα τόσο στην UVB όσο και στην UVA, ακόμη και στο ορατό φως. Όσο ευρύτερο είναι το φάσμα απορρόφησης, τόσο πιο προστατευτικό είναι ένα αντηλιακό.
Τα χημικά φίλτρα περιέχουν οργανικές χημικές ουσίες οι οποίες προσροφούν τις προσπίπτουσες υπεριώδεις ακτινοβολίες, παρεμποδίζοντας την διείσδυσή τους στο δέρμα. Τα περισσότερα αντηλιακά του εμπορίου περιέχουν έναν συνδυασμό χημικών φίλτρων για πιο αυξημένη προστασία.
Τα φυσικά φίλτρα αποτελούνται από ανόργανες χημικές ουσίες (διοξείδιο του τιτανίου – TiO2 ή οξείδιο του ψευδαργύρου ZnO) που έχουν την ιδιότητα να αντανακλούν και να σκεδάζουν τις προσπίπτουσες υπεριώδεις ακτινοβολίες, παρεμποδίζοντας την διείσδυσή τους στο δέρμα.
Τα φυσικά φίλτρα έχουν μικρότερη πιθανότητα πρόκλησης αλλεργικών αντιδράσεων και έχουν ευρύ φάσμα προστασίας. Στα φυσικά φίλτρα οφείλεται και η λευκωπή χροιά που αφήνουν ενίοτε πάνω στο δέρμα τα αντηλιακά. Προτιμούνται στα σκευάσματα που προορίζονται για τα παιδιά.
Επιπροσθέτως, τα σύγχρονα αντηλιακά περιέχουν συστατικά με ισχυρή αντιοξειδωτική και κυτταροπροστατευτική δράση, καθώς και ένζυμα επιδιόρθωσης του DNA. Η προηγμένη τεχνολογία παρασκευής τους έχει επιτρέψει την ουσιαστική βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της υφής και της ανεκτικότητας των αντηλιακών.
Τι σημαίνει ο δείκτης SPF
Τα πρώτα αντηλιακά παρασκευαστήκαν με σκοπό την προστασία από το ηλιακό έγκαυμα, το οποίο προκαλείται από την UVB ακτινοβολία. Ο βαθμός προστασίας από την UVB εκφράζεται μέσω του δείκτη αντηλιακής προστασίας (Sun Protection Factor – SPF), ο οποίος προσδιορίζεται σε εργαστηριακές συνθήκες όπου το αντηλιακό χρησιμοποιείται σε αρκετά παχύ στρώμα (2mg/cm2).
Ένα αντηλιακό με δείκτη SPF 15 απορροφά το 93% της UVB, με SPF 30 το 97%, ενώ με SPF 50 το 98%. Εάν πχ το δέρμα σας κοκκινίζει μετά από 10 λεπτά έκθεσης στον ήλιο χωρίς προστασία, με τη χρήση ενός αντηλιακού με δείκτη 15 θα χρειαστεί 150 λεπτά έκθεσης για να έχει την ίδια αντίδραση.
Ωστόσο, έχει διαπιστωθεί ότι στην πράξη οι ποσότητες αντηλιακού που χρησιμοποιούνται είναι πολύ μικρότερες (0,5 – 1 mg/cm2) με αποτέλεσμα δραστική μείωση του SPF.
Η σημασία προστασίας από την UVA
Κατά την τελευταία εικοσαετία αναγνωρίστηκε η σημαντική συμβολή της UVA στην πρόκληση παθολογικών καταστάσεων στο δέρμα – φωτογήρανση, φωτο-καρκινογένεση, φωτο-δερματοπάθειες.
Για το λόγο αυτό θεωρήθηκε απαραίτητη η προσθήκη στα αντηλιακά φίλτρων προστασίας από τις UVΑ. Έτσι, δημιουργήθηκε μια νέα γενεά αντηλιακών προϊόντων ευρέος φάσματος. Σ
τις συσκευασίες αυτών των αντηλιακών εμφανίζεται η σήμανση UVA . Προϊόντα με υψηλό δείκτη SPF υποχρεούται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία να προσφέρουν και υψηλού βαθμού προστασία από την UVΑ.
Ποια λάθη κάνουμε κατά την χρήση των αντηλιακών
Παρά το γεγονός ότι τα νεότερα αντηλιακά είναι πολύ βελτιωμένα, κανένα δεν προσφέρει απόλυτη προστασία. Επιπλέον, τα αντηλιακά κατά κανόνα χρησιμοποιούνται με λάθος τρόπο.
Συνήθη λάθη είναι το ακόλουθα:
- Επάλειψη αντηλιακού αμέσως πριν την έκθεση στον ήλιο ή το μπάνιο στη θάλασσα. Έτσι το προϊόν δεν έχει χρόνο να σταθεροποιηθεί πάνω στο δέρμα. Κανονικά, η επάλειψη πρέπει να γίνεται 15 – 20 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο.
- Χρήση μικρής ποσότητας – πολύ λεπτό στρώμα αντηλιακού. Αυτό μειώνει τον βαθμό προστασίας.
- Μη ομοιόμορφη επάλειψη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε να προστατεύουμε εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές όπως το πρόσωπο, τα πτερύγια των αυτιών, τη ραχιαία επιφάνεια των ποδιών.
- Αραιή συχνότητα ανανέωσης του αντηλιακού. Τα περισσότερα αντηλιακά απαιτούν ανανέωση μετά από μπάνιο στη θάλασσα, σκούπισμα με πετσέτα και σε περίπτωση παραμονής στον ήλιο για πάνω από δύο ώρες.
- Ψευδαίσθηση απόλυτης ασφάλειας από την χρήση του αντηλιακού. Τα αντηλιακά και ειδικά τα υψηλής προστασίας προϊόντα δημιουργούν μία λανθασμένη εντύπωση απόλυτης θωράκισης από τις επικίνδυνες ακτινοβολίες, ενθαρρύνοντας την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, γεγονός που επιτείνει τις βλαβερές συνέπειες τις υπεριώδους ακτινοβολίας στο δέρμα. Ειδικά τις μεσημεριανές ώρες (11πμ – 4μμ) κανένα αντηλιακό δεν προστατεύει αρκετά, συνεπώς συνιστάται η αποφυγή της άμεσης έκθεσης στον ήλιο τις ώρες αυτές.
Τέλος, θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι η χρήση των αντηλιακών αποτελεί έναν μόνο από τους βασικούς πυλώνες της ηλιοπροστασίας και ότι θα πρέπει πάντα να συνδυάζεται με τη συνετή έκθεση και τη χρήση κατάλληλων προστατευτικών ενδυμάτων, καπέλου και γυαλιών ηλίου.
Απολαύστε το καλοκαίρι σας με ασφάλεια κάτω από τον ήλιο!