Μήπως έχω Αλτσχάιμερ;
«Γιατρέ ξεχνάω. Έχω Αλτσχάϊμερ; Τι μπορώ να κάνω;». Αυτές είναι δύο από τις πιο συχνές ερωτήσεις που καλείται να απαντήσει ένας νευρολόγος ο οποίος ασχολείται με την άνοια. Συνήθως τις κάνουν άνθρωποι που έχουν περάσει την ηλικία των 60-65 ετών αλλά όχι τα 75: στις μεγαλύτερες ηλικίες θεωρούν φυσιολογικό να ξεχνούν και συχνά λένε «γιατρέ ξεχνάω, αλλά το ίδιο και όλοι οι φίλοι μου. Γεράματα». Τα πράγματα όμως είναι πολύ διαφορετικά.
Δες ακόμα: Επιδημιολογικές Διαστάσεις Διαβήτη
Η άνοια είναι ένα σύνδρομο που αφορά κυρίως στην τρίτη ηλικία, αλλά το γεγονός ότι πλήττει κυρίως τους ηλικιωμένους, δεν σημαίνει ότι αποτελεί φυσιολογικό μέρος της γήρανσης. Συνήθως το πρώτο σύμπτωμα που προαναγγέλλει την ανάπτυξή της είναι ότι ο ασθενής ξεχνά τα πρόσφατα γεγονότα αλλά θυμάται πολύ καλά τα παλιά.
Χαρακτηριστικά μού αναφέρουν, «γιατρέ ξεχνώ που βάζω τα πράγματά μου, τα χάνω», άλλος λέει «πάω να φέρω την ζακέτα από το δωμάτιο, αλλά μέχρι να φτάσω έχω ξεχάσει γιατί πήγα» ή ακόμα «την ρώτησα αν της τηλεφώνησε ο Γιώργος και μου είπε όχι, ενώ την είχε πάρει το πρωί».
Το γεγονός ότι ο ηλικιωμένος ξεχνά τα πρόσφατα γεγονότα οφείλεται στην ατροφία του ιππόκαμπου, μιας περιοχής στον εγκέφαλο όπου εδράζεται η πρόσφατη μνήμη. Είναι σαν να μην μπορεί να καταγράψει πια νέες πληροφορίες και να ζει μόνο με τις παλαιές. Έτσι δεν μπορεί να μάθει να χειρίζεται ένα νέο αντικείμενο (π.χ. τηλέφωνο, τηλεόραση) ή ακόμα να θυμηθεί τα ονόματα ενός νέου εγγονιού ή τι τάξη πηγαίνει.
Με την εξέλιξη της ασθένειας και την ατροφία και άλλων περιοχών του εγκεφάλου, αυτή η δυσκολία επεκτείνεται σταδιακά και σε άλλες λειτουργίες, όπως στην κρίση, στην αντίληψη του χώρου, στην ικανότητα αριθμητικών πράξεων και στη συμπεριφορά, ενώ επηρεάζει την ικανότητα εκτέλεσης των καθημερινών δραστηριοτήτων.
Σε αντίθεση με την άνοια, τα φυσιολογικά γεράματα μπορεί να επιφέρουν μια αναμενόμενη φθορά στην πρόσφατη μνήμη, αλλά ο υγιής ηλικιωμένος μπορεί να καταγράψει και να μάθει μια νέα πληροφορία. Η διαφορά είναι ότι απλώς καθυστερεί να την ανακαλέσει στη μνήμη του. Χαρακτηριστικά λένε: « Γιατρέ ξεχνάω. Το έχω στο μυαλό μου και δεν μπορώ να το θυμηθώ, αν και μετά από λίγο μου έρχεται».
Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι παρότι ο κόσμος έχει συνδέσει στο μυαλό του την άνοια με την απώλεια μνήμης και τη νόσο Αλτσχάϊμερ, στην πραγματικότητα η Αλτσχάιμερ είναι απλώς η συχνότερη μορφή της άνοιας. Υπάρχουν και άλλα είδη, όπως η αγγειακή άνοια, η άνοια με σωμάτια Lewy, η άνοια της νόσου Πάρκινσον και η μετωποκροτατική άνοια.
Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος που ξεχνά
Το πιο σημαντικό είναι να μάθει γιατί ξεχνά. Αυτό επιτυγχάνεται από τον εξειδικευμένο ειδικό ο οποίος θα κάνει λεπτομερή εξέταση των νοητικών του λειτουργιών, με την νευροψυχολογική εκτίμηση.
Η εκτίμηση αυτή παρέχει ακριβή εικόνα για το αν ασθενής έχει αναπτύξει άνοια, ποιο είδος, σε ποιο βαθμό και ποιες νοητικές λειτουργίες έχουν προσβληθεί περισσότερο.
Με τη βοήθειά της είμαστε επίσης σε θέση να γνωρίζουμε αν ο ασθενής πάσχει από άγχος ή κατάθλιψη, ή αν εκδηλώνει συμπεριφορές ενοχλητικές ή και επικίνδυνες για τον ίδιο ή τους υπόλοιπους.
Η νευροψυχολογική εκτίμηση πραγματοποιείται μέσω δομημένων ερωτηματολογίων, διαρκεί μία ώρα και γίνεται με την καθοδήγηση νευροψυχολόγου.
Στην συνέχεια, έχοντας στα χέρια μας το «χάρτη» με τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του ασθενή, είμαστε σε θέση να προτείνουμε μία αγωγή που περιλαμβάνει φαρμακευτικές και μη θεραπείες, οι οποίες θα βοηθήσουν τον ασθενή αλλά και την οικογένεια να διατηρήσουν και να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους.
Η μη φαρμακευτική θεραπεία είναι η νοητική ενδυνάμωση. Αυτή γίνεται στο σπίτι του ασθενή είτε με τον παραδοσιακό τρόπο (χαρτί και μολύβι) είτε με τη χρήση «έξυπνου» λογισμικού σε ηλεκτρονικό υπολογιστή (κομπιούτερ).
Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης είναι μία από τις αποτελεσματικότερες, μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις και στοχεύουν στη σταθεροποίηση ή ακόμα και στη βελτίωση της γνωστικής κατάστασης του ασθενούς. Ωστόσο δεν ενδείκνυνται μόνο για τους ασθενείς που θα βελτιώσουν τις νοητικές τους ικανότητες, αλλά και για τους υγιείς ηλικιωμένους και μεσήλικες που θέλουν να διατηρήσουν το νοητικό τους δυναμικό σε ικανοποιητικό επίπεδο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένας «μυς» και ότι όπως γυμνάζουμε το σώμα μας, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να «γυμνάζουμε» και τον εγκέφαλο, διότι ό,τι δεν χρησιμοποιούμε, το χάνουμε.