Αλλεργική ρινίτιδα: διάγνωση και θεραπεία

Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μία ιδιαίτερα συχνή νόσος, την οποία ο κλινικός γιατρός θα χρειαστεί να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει. Παρουσιάζει υψηλή νοσηρότητα, με σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.

Συχνά υποτιμάται και ένας σημαντικός αριθμός ασθενών καταφεύγει σε φάρμακα που δεν απαιτούν ιατρική συνταγή ή σε άλλες μη αποτελεσματικές, ακόμα και μη εγκεκριμένες μεθόδους.

Τι είναι η αλλεργική ρινίτιδα;

Είναι μία φλεγμονή του ρινικού βλεννογόνου. Μια αντίδραση υπερευαισθησίας που παρουσιάζει ο ρινικός βλεννογόνος, μετά από έκθεση σε αλλεργιογόνες ουσίες. Γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή ως ρινική καταρροή, με εκκρίσεις συνήθως υδαρείς, διαυγείς και άοσμες.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας;

Εκτός από την υδαρή ρινόρροια, η αλλεργική ρινίτιδα εκδηλώνεται με τη ρινική συμφόρηση (μπούκωμα της μύτης), με πταρμό (φτέρνισμα) και με κνησμό (φαγούρα) στη μύτη. Αυτά τα συμπτώματα, συνήθως κρατούν περισσότερο από μια ώρα και για μία ή περισσότερες, συνεχόμενες μέρες.

Πώς προκαλείται η αλλεργική ρινίτιδα;

Οι ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν αλλεργίες, ονομάζονται αλλεργιογόνα. Δεν είναι παθογόνες, είναι αβλαβείς ουσίες του περιβάλλοντος, στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα κάποιων ατόμων παρουσιάζει αντίδραση ευαισθησίας. Δηλαδή, μια ουσία μπορεί για κάποιον άνθρωπο να είναι αλλεργιογόνος και για κάποιον άλλον να μην είναι.

Αλλεργιογόνες ουσίες υπάρχουν εκτός σπιτιού (γύρη, κάποια φυτά όπως το περδικάκι, το άνθος της ελιάς, μύκητες, τριχώματα ζώων) και εντός σπιτιού (ακάρεα, κάποια έντομα, η πιτυρίδα στο τρίχωμα των οικιακών ζώων και άλλα).

Η αλλεργική ρινίτιδα που προκαλείται από αλλεργιογόνες ουσίες που βρίσκονται μέσα στα σπίτια, είναι συνεχής, δηλαδή την έχουν οι ασθενείς όλο το χρόνο, ενώ οι αλλεργίες που προκαλούνται από αλλεργιογόνες ουσίες που βρίσκονται στο περιβάλλον είναι συνήθως εποχιακές. Υπάρχει επαγγελματική αλλεργική ρινίτιδα, η οποία προκαλείται από αλλεργιογόνες ουσίες που βρίσκονται στο χώρο της δουλειάς (η πιθανότητα διάγνωσής της τίθεται όταν τα συμπτώματα εμφανίζονται με την παρουσία στον εργασιακό χώρο και βελτιώνονται με την απουσία από αυτόν).

Πώς γίνεται η διάγνωση της αλλεργικής ρινίτιδας;

Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό (συμπτώματα, συσχέτιση με αλλεργιογόνα), στην κλινική εξέταση κατά την οποία ο ωτορινολαρυγγολόγος παρατηρεί το βλεννογόνο που έχει συγκεκριμένη όψη και χροιά, αλλά και στο οικογενειακό ιστορικό, αφού η αλλεργία έχει σαφή γενετικό χαρακτήρα.

Οι περισσότεροι ασθενείς έχουν μητέρα ή πατέρα ή και τους δύο γονείς με αλλεργίες. Άλλο στοιχείο που βοηθά τη διάγνωση είναι ότι συχνά την αλλεργική ρινίτιδα συνοδεύει η επιπεφυκίτιδα. Επιπλέον, κάποια άλλα νοσήματα με τα οποία έχει κοινούς παθογενετικούς μηχανισμούς, συχνά συνοδεύουν ή συνοδεύονται από την αλλεργική ρινίτιδα και για αυτό πρέπει να αναζητούνται. Αυτά είναι το αλλεργικό άσθμα, ο χρόνιος βήχας, η ρινοκολπίτιδα (ιγμορίτιδα), οι ρινικοί πολύποδες, οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια) και η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας που συχνά οδηγεί σε εκκριτική ωτίτιδα.

Τέλος, ειδικές εξετάσεις αίματος καθώς και αλλεργικά τεστ, από εξειδικευμένο αλλεργιολόγο υποβοηθούν τη διάγνωση και όταν η αλλεργική ρινίτιδα δεν αντιμετωπίζεται με τα συνήθη αγωγή είναι το επόμενο βήμα για την αντιμετώπισή της.

Πώς αντιμετωπίζεται η αλλεργική ρινίτιδα;

Η αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας δεν είναι εύκολη, γιατί δεν είναι εύκολη η απαλλαγή του ασθενούς από την αλλεργιογόνο ουσία. Το πρώτο βήμα είναι ο ασθενής να αποφύγει όσο μπορεί τις αλλεργιογόνες ουσίες που έχει διαπιστώσει ότι τον ενοχλούν.

Αν ο ασθενής δεν έχει σοβαρό πρόβλημα,  η θεραπεία μπορεί να περιοριστεί σε τοπικά αντιισταμινικά, ή/και αποσυμφορητικά (τα οποία έχουν άμεσο αποτέλεσμα αλλά δεν πρέπει να χορηγούνται για πάνω από 3-6 μέρες, γιατί δημιουργούν εξάρτηση) και σε συστηματικά αντισταμινικά (από του στόματος λήψη), τα οποία τώρα πια σπάνια επιφέρουν υπνηλία.

Το αποτελεσματικότερο φάρμακο για την αλλεργική ρινίτιδα είναι το κορτικοστεροειδές (κορτιζόνη). Η κορτιζόνη είναι ένα αντιφλεγμονώδες φάρμακο. Θα αντιμετωπίσει τη φλεγμονή, θα μετριάσει την αλλεργία, θα βελτιώσει την αναπνοή του ασθενούς.

Αλλά και νεότερα φάρμακα που δρουν σε ειδικούς μηχανισμούς της αλλεργικής αντίδρασης είναι στα χέρια του γιατρού προκειμένου να ελέγξει τα συμπτώματα της νόσου.

Σημαντικό κομμάτι της θεραπείας είναι το συχνό πλύσιμο της μύτης με φυσιολογικό ορό, το οποίο απομακρύνει μηχανικά ένα πολύ μεγάλο μέρος των αλλεργιογόνων ουσιών από αυτήν. Η μύτη μας έχει ρόλο φίλτρου. Γι΄ αυτό το λόγο έχει και κάποιες πτυχές για να φιλτράρεται ο αέρας. Με το τακτικό «ξέπλυμα» του φίλτρου αυτού καταφέρνουμε να το απαλλάξουμε από ένα μεγάλο φορτίο σωματιδίων που προκαλούν την αλλεργία.

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, τα αλλεργικά τεστ είναι το επόμενο βήμα, καθώς και περαιτέρω παρέμβαση με ανοσοθεραπεία. Αν όλα τα προηγούμενα δεν φέρουν αποτέλεσμα, η χειρουργική αντιμετώπιση υπό συγκεκριμένες ενδείξεις μπορεί να υποβοηθήσει τη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται η μέθοδος της κογχοπηξίας με ραδιοσυχνότητες που δίνει αποτελεσματική λύση, αλλά με ημερομηνία λήξης.

Πώς γίνεται η κογχοπηξία με ραδιοσυχνότητες;

Η μύτη μας έχει μέσα κάποιους σχηματισμούς που ονομάζονται ρινικές κόγχες και είναι στην ουσία αυτές που φιλτράρουν τον εισπνεόμενο αέρα. Αυτές όταν υπάρχει αλλεργική ρινίτιδα παρουσιάζουν οίδημα, πρήζονται. Και τελικώς όταν το πρόβλημα επιμένει, οδηγούνται σε υπερτροφία. Αυτό το πρήξιμο των κάτω ρινικών κογχών είναι που δημιουργεί στον ασθενή τη ρινική συμφόρηση.

Με τη λεγόμενη κογχοπηξία με ραδιοσυχνότητες, δύο ηλεκτρόδια εισέρχονται στο υπερτροφικό αυτό κομμάτι της μύτης και με την εκπομπή ραδιοσυχνοτήτων η κόγχη συστέλλεται. Η επέμβαση γίνεται με τοπική αναισθησία και είναι ανώδυνη. Μπορεί να γίνει στο ιατρείο ή σε χειρουργείο με τοπική νάρκωση και μέθη.

Μετά την επέμβαση ο ασθενής επιστρέφει στο σπίτι του. Κάθε δύο ή τρείς μέρες χρειάζεται παρακολούθηση και καθαρισμός της μύτης από ωτορινολαρυγγολόγο για διάστημα περίπου 15 ημερών. Με την επεμβατική αυτή μέθοδο βελτιώνεται σημαντικά η αναπνοή του ασθενούς όμως το αίτιο παραμένει και σε περίπου τρία χρόνια μπορεί να χρειαστεί  και πάλι να εφαρμοστεί.

Υπάρχουν περιπτώσεις η αλλεργική ρινίτιδα να μην αντιμετωπίζεται;

Σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών που αντιμετωπίζουν σωστά την αλλεργική ρινίτιδα, ποσοστό που αγγίζει το 30%, οι φαρμακευτικές θεραπείες δεν επιτυγχάνουν σημαντική ύφεση των συμπτωμάτων της αλλεργίας. Επιπλέον, επειδή η αλλεργική ρινίτιδα είναι μία νόσος που δεν απειλεί την ζωή αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υποτιμάται. Συνήθως, δεν της δίνεται η δέουσα σημασία και οι ασθενείς δεν πάνε στο γιατρό, αλλά καταφεύγουν σε εύκολες λύσεις, όπως η αγορά ενός σκευάσματος από το φαρμακείο που δεν θεραπεύει το πρόβλημα, απλώς κατευνάζει τα συμπτώματά του. Έτσι, ένα πολύ μεγάλο μέρος των ασθενών μένει με την αλλεργική του ρινίτιδα χωρίς να κάνει κάτι για να τη θεραπεύσει.

Ο ωτορινολαρυγγολόγος είναι αυτός που θα αποφασίσει την ενδεδειγμένη εξατομικευμένη αγωγή, λαμβάνοντας υπόψη του τόσο τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές και τα πρωτόκολλα θεραπείας όσο και τις εξελίξεις στο χώρο, προκειμένου να ελέγξει τα συμπτώματα του ασθενούς και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του.