Έχω άγχος αλλά δε γνωρίζω γιατί!
Ανήκετε κι εσείς στην κατηγορία των ατόμων που αγχώνονται πολύ; Σκέφτεστε συχνά φράσεις όπως: «Δεν έχω πληρώσει το λογαριασμό και έχω άγχος γιατί θα μου κόψουν το ρεύμα αν καθυστερήσω», «Έχω πολλή δουλειά, καθυστέρησα να πάω στη σχολική γιορτή και μπορεί το παιδί μου να στενοχωρηθεί και να το απογοητεύσω», κ.ά.
Δες ακόμα: Η στάση των γονιών και το άγχος εξετάσεων
Αυτές κι άλλες αντίστοιχες είναι περιπτώσεις όπου το άγχος, οι πηγές του αλλά και τα αποτελέσματά του είναι εμφανή και αδιαμφισβήτητα. Τι γίνεται, όμως όταν έχουμε άγχος αλλά δεν αναγνωρίζουμε από πού πηγάζει, γιατί επιμένει και γιατί εμφανίζεται αιφνιδίως;
Πώς δημιουργείται το άγχος;
Ο ανθρώπινος ψυχισμός έχει συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας. Αν κάτι δε μας αρέσει, μας είναι δυσάρεστο, το φοβόμαστε ή δεν μπορούμε να το ανεχτούμε, τότε το περνάμε σε έναν χώρο που λέγεται ασυνείδητο. Εκεί θα πάψει να μας ενοχλεί προσωρινά.
«Η μαμά δεν με αγκαλιάζει συχνά». Αυτό το ερμηνεύω ως δυσκολία της ίδιας να μου δείξει τη ζεστασιά της. Επειδή αυτό είναι κάτι που δε μου αρέσει, αλλά ταυτόχρονα δεν το αντέχω γιατί φοβάμαι ότι μπορεί να υποδηλώνει ότι δεν αρέσω στη μαμά και ότι στο τέλος θα τη χάσω, το περνάω στο ασυνείδητο. Δεν μου είναι δηλαδή πια συνειδητό. Δεν καταλαβαίνω ότι το έχω. Συνεχίζω τη ζωή μου λέγοντας αυτό που θα ‘θελα να υπάρχει: ότι η μαμά μου είναι ζεστός άνθρωπος. Μέσα μου, όμως, ξέρω ότι δεν είναι.
Γι’ αυτό, το γεγονός ότι έχω μέσα μου ότι η μαμά μου δεν είναι ζεστός άνθρωπος αισθάνομαι λύπη και φόβο. Αλλά δεν το ξέρω. Δεν έχω συνείδηση ότι λυπάμαι και φοβάμαι. Κάποια στιγμή αργότερα στη ζωή μου αρχίζω να έχω άγχος ότι τα πράγματα γύρω μου είναι πολύ δύσκολα. Ότι οι σχέσεις των ανθρώπων είναι δύσκολες, ότι η ζωή είναι γεμάτη απογοητεύσεις. Το άγχος μεγαλώνει, σταθεροποιείται, επιμένει. Κι ενώ η ζωή μου είναι σχετικά καλή και αντικειμενικά έχω ασφάλεια, εγώ νιώθω συνέχεια άγχος.
Από πού προέρχεται;
Η αγκαλιά που μου έλειψε, γιατί η μαμά δεν μπορούσε να εκφραστεί με αυτό τον τρόπο, η ζεστασιά που φαντάζομαι ότι θα είχε η αγκαλιά της, αλλά δεν την είχα, θα μου έδιναν έναν τόπο ασφαλείας. Τώρα όση ασφάλεια κι αν έχω θα έχω την αίσθηση ότι είμαι στερημένος από ζεστασιά. Κι ακόμα αν θέλω να την ζητήσω από τον ερωτικό μου σύντροφο θα μου είναι δύσκολο, ή αν θέλω να τη δείξω δεν θα ξέρω πως να το κάνω. Έχω άγχος. Δεν ξέρω πως γίνεται, δεν ξέρω αν πρέπει, δεν ξέρω πώς θα φανεί στον άλλο αν τον αγκαλιάσω, δεν ξέρω πώς θα αισθανθώ αν ξεκινήσω να αγκαλιάζομαι με τους ανθρώπους.
Τα πράγματα τα βάζουμε στην άκρη από τότε που γεννιόμαστε. Αγνοούμε βέβαια ότι το κάνουμε. Διαμαρτυρόμαστε για τις δυσάρεστες αισθήσεις που έχουμε. Όταν πεινάμε θέλουμε φαγητό, όταν μας λείπει η αγκαλιά θέλουμε τη ζεστασιά της μαμάς. Όταν μας λείπουν όλα αυτά, τα απωθούμε, γιατί είναι ανυπόφορο να τα σκεφτόμαστε συνεχώς. Στο παραπάνω παράδειγμα, πίσω από το άγχος κρύβεται φόβος και λύπη. Το άτομο, όμως, δεν έχει συνείδηση του φόβου και της λύπης. Βιώνει μόνο το άγχος. Ούτε φυσικά γνωρίζει ότι το άγχος προέρχεται από την σχέση του με τη μητέρα του.
Ο ανθρώπινος ψυχισμός λειτουργεί με απωθήσεις. Βάζει συνεχώς στην άκρη πράγματα κατά την παιδική ηλικία. Ο 
άνθρωπος, καθώς ωριμάζει, περιορίζει τις απωθήσεις του. Όσο πιο ανώριμος είναι κανείς τόσο περισσότερες απωθήσεις κάνει. Όταν λοιπόν δεν γνωρίζουμε από πού προέρχεται ένα συναίσθημα μας, με τι συνδέεται και ποια είναι τα πραγματικά συναισθήματα που κρύβονται πίσω από την επιφάνεια των αισθημάτων, τότε δεν ξέρουμε τίποτα για την πραγματική αλήθεια μας. Πολλές φορές μάλιστα γινόμαστε ψεύτικοι. Δεν γνωρίζουμε τι έχουμε μέσα μας. Τα διαστρεβλώνουμε όλα, προσπαθούμε να δείξουμε μια εικόνα για τον εαυτό τους που δεν ισχύει, έχουμε φοβερά χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Το άγχος, που δεν ξέρω γιατί το έχω και από πού προέρχεται είναι χαρακτηριστικό των νευρωτικών ανθρώπων. Όταν φτάσει σε ανυπόφορα σημεία, τότε το άτομο ζητάει βοήθεια. Δεν πρέπει να αφήνουμε το άγχος να διογκώνεται, διότι μας εμποδίζει να δημιουργήσουμε καλές σχέσεις. Για να γίνουν όμως καλές σχέσεις χρειάζεται να έχουμε κάποια συνείδηση του εαυτού μας. Αυτό χρειάζεται κόπο για να επιτευχθεί.
Το άγχος που δεν γνωρίζουμε από πού πηγάζει συνδέεται με συναισθήματα και εμπειρίες. Είναι μια αλυσίδα πραγμάτων, η οποία γυρνάει στο παρελθόν.
Έχει την ιδιότητα να αποκρύπτει πολύ καλά τις πηγές του. Ο ψυχισμός όμως έχει τρόπους να μας δείξει ότι τα πράγματα θέλουν κάποια βοήθεια. Αν βλέπετε συχνά και έντονα όνειρα που σας απασχολούν, αν έχετε την αίσθηση ότι το άγχος σας οδηγεί σε πανικό, αν πάτε να πείτε κάτι αλλά κάτι άλλο σας έρχεται στο στόμα, αν σκέφτεστε ένα πρόβλημα και η σκέψη σας σάς οδηγεί σε τελείως άλλες οδούς φαινομενικά άσχετες με το πρόβλημα που αρχικά σας απασχολούσε, αυτά είναι μερικά σημάδια ότι χρειάζεται να κάνετε θεραπεία και ότι θα ανταποκριθείτε καλά σε αυτήν.
Το να συνειδητοποιήσει κανείς τις απωθημένες ορμές του, όπως είναι τα στοιχεία που κρύβονται πίσω από το άγχος, είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, αλλά φέρνει εντυπωσιακά αποτελέσματα τόσο στα συμπτώματα όσο και στην ποιότητα ζωής του ατόμου. Η ψυχανάλυση δεν στέκεται μόνο στην συνειδητοποίηση των συμπτωμάτων. Είναι εξίσου σημαντική και η θεραπευτική σχέση με τον ειδικό.
Μέσα από αυτήν μπορούν τα πράγματα να ξαναχτιστούν χωρίς να πληγωθεί ο ασθενής. Οι αισθήσεις μπορούν να γίνουν ορατές, αλλά και να εμπλουτιστούν. Ζει κανείς την σχέση του με τη μαμά του ξανά, στην σχέση του με τον θεραπευτή του. Όλη η παρηγοριά που χρειαζόταν, όλη η στοργή και η ζεστασιά που είχε ή δεν είχε ή που θα ήθελε να είχε, όλα ξανά βιώνονται, αλλά αυτή τη φορά με γνώση του τι θα συμβεί. Οι ανάγκες του ανθρώπου δηλώνονται, γίνονται κατανοητές και σταματούν να αποτελούν ακαθόριστες αισθήσεις, οι οποίες μπερδεύονται συνεχώς με τις ανάγκες των άλλων.
Σήμερα, που οι σχέσεις των ανθρώπων είναι αρκετά δύσκολες, οι φόβοι είναι μεγεθυμένοι, το πλησίασμα είναι βαρύ και τελικά η αποφυγή είναι συχνός δρόμος. Οι αγχώδεις διαταραχές ξεπηδούν εύκολα, γιατί οι άνθρωποι ξέρουμε ότι θα πεθάνουμε, η ζωή περνάει και δε μπορούμε να βρίσκουμε παρηγοριά εύκολα και τελικά, όταν δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας, αυτό μας δημιουργεί δικαιολογημένα μια αίσθηση θανάτου.
Γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο το άγχος. Γι’ αυτό πωλούνται εκατομμύρια αγχολυτικών παγκοσμίως το χρόνο. Και γι’ αυτό υπάρχει η ψυχανάλυση. Για να βοηθήσει το άτομο να ζήσει στην κοινότητα συνεργαζόμενο με τους άλλους ανθρώπους, να μοιραστεί το αίσθημα της υπαρξιακής μοναξιάς, να μειώσει τους φόβους του, να διαχειριστεί το άγχος της ύπαρξης.
Γιατί η ύπαρξη από την πρώτη στιγμή κιόλας έχει άγχος κι αυτό συμβαίνει επειδή το μωρό έρχεται αντιμέτωπο με έναν κόσμο τελείως άγνωστο, μέσα στον οποίο χρειάζεται μια φιγούρα να συνοδοιπορήσουν μαζί.
Αυτό συμβαίνει αργότερα και στις σχέσεις των ανθρώπων. Συνοδοιπορούν, η τουλάχιστον αυτό θα ήθελαν. Αυτό το υπαρξιακό άγχος απωθείται αργότερα και ανάλογα με το αν είχε κανείς μια καλή μαμά μειώνεται, αλλιώς μετατρέπεται σε μικρότερου η μεγαλύτερου βεληνεκούς κρίση πανικού. Η κρίση πανικού είναι μια μορφή άγχους. Τα χάπια μειώνουν προσωρινά το αίσθημα του άγχους, αλλά δεν βοηθούν στο να κατανοηθεί από πού προέρχεται ούτε βοηθά στο να βελτιώσει κανείς τις σημαντικές σχέσεις στην ζωή του.
Αυτή η διαδικασία είναι που έχει πραγματικά κάτι σημαντικό να δώσει στον άνθρωπο που ενδιαφέρεται να μάθει τον εαυτό του. Αυτό το “μην αγχώνεσαι” που λέμε συχνά είναι μια μικρή παρηγοριά. Όμως πίσω κρύβει μια ολόκληρη ζωή.