Το τέλος της εποχής της γενετικής
Γράφει ο Δημητρακόπουλος Ιωάννης, Γυναικολόγος – Μαιευτήρας συνεργάτης του doctoranytime.gr
Στη σύγχρονη ιατρική υπάρχει μια γενική αντίληψη που διαδραματίζει παρόμοιο ρόλο με εκείνο της μοίρας. Φυσικά αναφερόμαστε στον παράγοντα της κληρονομικότητας. Η επικρατούσα αντίληψη λοιπόν είναι ότι κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το γενετικό του υλικό, όπως παλιά πιστεύαμε ότι «το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον». Σήμερα όμως οι επιστημονικές αντιλήψεις περί γενετικής έχουν αλλάξει κάτι που σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της εποχής της γενετικής. Παρά τις συνεχείς ανακαλύψεις στον τομέα των γενετικών ανωμαλιών τα αποτελέσματα ερευνών που προσπαθούν να συσχετίσουν τις ποιο συνηθισμένες χρόνιες ασθένειες (διαβήτης, καρδιοπάθειες, καρκίνος) με συγκεκριμένα γονίδια, είναι απογοητευτικές. Συγκεκριμένα είναι αδύνατο να προβλέψουμε εάν κάποιος αναπτύξει μια ασθένεια ή όχι βασιζόμενοι σε γονιδιακά στοιχεία και μόνο.
Η αρχική υπόθεση ήταν ότι χαρτογραφώντας το ανθρώπινο DNA οι επιστήμονες θα μπορούσαν να συσχετίσουν συγκεκριμένες ασθένειες , λειτουργίες ή καταστάσεις υγείας, με συγκεκριμένα γονίδια. Συνεπώς κάθε άνθρωπος θα είχε το δικό του χάρτη DNA και θα ήταν δυνατόν να προβλέψουμε αν θα έχει καλή υγεία ή αν θα αρρωστήσει. Επιπρόσθετα οι άνθρωποι θα έπρεπε να έχουν προκαθορισμένο δείκτη ευφυΐας (IQ) και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όσον αφορά τις σωματικές τους δυνατότητες αλλά και την προσωπικότητά τους.
Τα προβλήματα προέκυψαν όταν συνειδητοποιήσαμε ότι η δράση κάποιου συγκεκριμένου γονιδίου δεν είχε πάντα τα ίδια αποτελέσματα στο σώμα. Για παράδειγμα εάν δίναμε σε κάποιο γενετιστή ένα αντίγραφο του DNA μας και του ζητούσαμε να προσδιορίσει το χρώμα των ματιών μας θα του ήταν αδύνατον. Έτσι λοιπόν αν και παλαιότερα πιστεύαμε ότι η κληρονομικότητα είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που καθορίζει την κατάσταση της υγείας μας σήμερα γνωρίζουμε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Άνθρωποι της ίδιας οικογένειας μπορεί να παρουσιάσουν τις ίδιες ασθένειες σε παρόμοιες ηλικίες ή σε παρόμοιες καταστάσεις. Φυσικά υπάρχει κάποιος κοινός προδιαθετικός παράγοντας, δεδομένο ότι υπάρχει ένας παρόμοιος γενετικός κώδικας όμως ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι ότι άνθρωποι της ίδιας οικογένειας έχουν και παρόμοιες συνήθειες.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι από κάθε γονίδιο μπορεί να προκύψουν μέχρι και 31.000 παραλλαγές ανάλογα με την επίδραση επιγενετικών (δηλαδή περιβαλλοντικών) παραγόντων. Για παράδειγμα δυο γονείς που έχουν καφέ μάτια μπορεί να γεννήσουν ένα παιδί με πράσινα μάτια.
Από πειράματα προέκυψαν τα εξής: μελετήθηκαν ποντίκια που είχαν τα ίδια γονίδια σύμφωνα με τα οποία τα έπρεπε να έχουν καφέ χρώμα δέρματος όπως η μητέρα τους. Παραταύτα οι ερευνητές κατόρθωσαν να παράγουν πολλές παραλλαγές του χρώματος του δέρματος αλλάζοντας εξωτερικούς παράγοντες όπως η διατροφή. ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΠΑΡΑΤΑΥΤΑ ΝΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙ ΚΑΠΟΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Η ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΜΕΡΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΑΡΡΩΣΤΗΣΕΙ. Αυτό συμβαίνει διότι στο ανθρώπινο σώμα υπάρχουν 21.000 γονίδια από τα οποία μπορεί να προκύψουν 10.000.000 παραλλαγές και αμέτρητοι συνδυασμοί αποτελεσμάτων .
Τα γονίδια μας δεν είναι στατικά όπως πιστεύαμε παλιότερα, αλλά είναι δυναμικές μονάδες των οποίων η έκφραση εξαρτάται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος (επιγενετική). Το ανθρώπινο σώμα έχει τη δυνατότητα να αλλάζει τον προγραμματισμό του και να προσαρμόζεται ιδανικά στο περιβάλλον του. Τα προβλήματα ξεκινάνε όταν το περιβάλλον απέχει πολύ από το ιδανικό. Σε αυτή την περίπτωση το σώμα πασχίζει να προσαρμοστεί καταφεύγοντας σε λύσεις που είναι ασυμβίβαστες με την ιδανική λειτουργία του οργανισμού και έτσι εκδηλώνονται ασθένειες. Η παραπάνω νέες ανακαλύψεις αποτελούν ένα τεράστιο βήμα για την εξέλιξη της επιστήμης της βιολογίας: από την εποχή της γενετικής στην εποχή της επιγενιτικής.
Επιγενετική είναι ο τομέας της επιστήμης της βιολογίας που καταπιάνεται με τους διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν την έκφραση γονιδίων (τον τρόπο με τον οποίο τα γονίδια ανταποκρίνονται σε εξωτερικά ερεθίσματα), όπως η διατροφή, η τοξικότητα, μικροθρεπτικά ελλείμματα, μεταβολές της διάθεσής μας κ.α.
Αξίωμα της επιγενετικής είναι η θέση ότι υπάρχουν παράγοντες ανώτεροι των γονιδίων που ρυθμίζουν θετικά ή αρνητικά τις λειτουργίες του οργανισμού μας. Πρόκειται για μια επιστημονική επανάσταση τεράστιας σημασίας τα αποτελέσματα της οποίας θα επηρεάσουν τις επόμενες γενιές. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η υγεία μας δεν εξαρτάται μόνο από το DNA μας αν και ο γενετικός μας κώδικας σίγουρα επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα παραταύτα υπολογίζουμε ότι η επίδρασή του στην εκδήλωση κάποιας ασθένειας δεν ξεπερνάει το 25% ενώ κατά 75% η υγεία μας καθορίζεται από επιγενετικούς παράγοντες και συνεπώς είναι στο χέρι μας εάν θα επηρεάσουμε την υγεία μας με θετικό ή αρνητικό τρόπο.